Edukacja może zmienić cały świat

Cele lekcji:
Po lekcji uczeń/uczennica:

• Zrozumie, jakie możliwości otwierają się przed ludźmi mieszkającymi w uboższych regionach świata, kiedy mogą zdobyć wykształcenie.
  
• Dowie się, jak wygląda dostęp do edukacji podstawowej i średniej w różnych regionach świata.
  
• Pozna bariery uniemożliwiające wielu osobom zdobycie wykształcenia.
  
• Pozna skuteczne inicjatywy osób/organizacji z Kenii na rzecz zwiększania dostępu do edukacji w tym kraju.
  

Pytanie kluczowe:

• Jakie możliwości wiążą się z dostępem do edukacji?
  
• Jakie są rozwiązania problemu słabego dostępu do edukacji w niektórych częściach świata?
  

Metody i formy pracy:
Metody - analiza map świata, analiza statystyk, analiza tekstów źródłowych, dyskusja, praca w grupach.

Materiały dydaktyczne:
Materiały w załącznikach 1, 2, 3, 4, 5, 6.

I. Przebieg lekcji:
A. Wprowadzenie do tematu lekcji (5 minut)

• Powiedz uczniom i uczennicom, że będziecie dziś mówić o dostępie do edukacji na świecie.
  
• Opcjonalnie: Jeśli wcześniej przeprowadziłeś/przeprowadziłaś lekcję wprowadzającą do tematyki Celów Zrównoważonego Rozwoju, możesz wspólnie z uczniami i uczennicami przypomnieć wszystkie Cele zawarte w Agendzie Zrównoważonego Rozwoju 2030; zwróć szczególną uwagę na Cel 4: Zapewnić wszystkim inkluzywną i wysokiej jakości edukację oraz promować uczenie się przez całe życie.
  
• Materiałem pomocniczym może być plansza z logotypami wszystkich Celów Zrównoważonego Rozwoju (patrz: Załącznik 1).
  

B. Edukacja – co to tak naprawdę znaczy dla ludzi i świata? (20 minut)
(na podstawie World Largest Lesson)

• Podziel uczniów i uczennice na czteroosobowe grupy za pomocą odliczania.
  
• Rozdaj każdej grupie duży arkusz papieru.
  
• Poproś, żeby na papierze uczniowie i uczennice narysowali/narysowały kontury człowieka. Uczniowie i uczennice mają zastanowić się, czym charakteryzuje się osoba dobrze wykształcona. Wnioski ze swojej dyskusji mogą wpisać w kontury narysowanego człowieka lub je narysować.
  Alternatywa: jeśli masz odpowiednio duży arkusz papieru i wystarczająco dużo miejsca, możesz zaproponować młodzieży, aby kontury osoby odrysowali/odrysowały od ochotnika/ochotniczki, który/a położy się na arkuszu papieru umieszczonym na podłodze.
  
• Kiedy uczniowie i uczennice skończą pierwszą część ćwiczenia, poproś, żeby naokoło konturu osoby narysowali/ły duży okręg, który będzie symbolizował świat. Poproś uczniów i uczennice, żeby przedyskutowali/ły w grupie, jak wyglądałby świat, gdyby wszyscy żyjący na nim ludzie byli wyedukowani. Młodzież ma za zadanie wpisać bądź narysować wnioski ze swojej rozmowy w okręgu.
  
• Powieś arkusze papieru wszystkich grup na ścianie/tablicy i poproś reprezentanta/reprezentantkę każdej z nich o zaprezentowanie wyników pracy.
  

C. Możliwości związane z dostępem do edukacji na świecie (15 minut)
(inspirowane World Largest Lesson)

• Poproś uczniów i uczennice o zastanowienie się, jakie możliwości otwierają się przed ludźmi, gdy mają dostęp do edukacji. Zapisz propozycje młodzieży na tablicy.
  
• Uzupełnij pomysły uczniów i uczennic o nieoczywiste dla nich możliwości związane z dostępem do edukacji. Możesz wydrukować stwierdzenia z Załącznika 2 na kolorowych kartkach A5 i przytwierdzić je w okręg symbolizujący świat na arkuszu jednej z grup wiszącym na tablicy. Zadaj uczniom i uczennicom następujące pytania:
  
  • 1. Czy wcześniej pomyśleli/pomyślały o takich pozytywnych efektach edukacji?
    
  • 2. Czy któryś z nich szczególnie ich zaskoczył?
    
  • 3. W jaki sposób dostęp do edukacji może przełożyć się na te efekty?
    
  • 4.Na jakie sfery życia edukacja ma bezpośredni wpływ?
• Rozdaj każdej z grup mapy UNESCO pokazujące nierówny dostęp do edukacji na świecie (Załącznik 3) lub wyświetl je za pomocą rzutnika. Powiedz uczniom i uczennicom, że są to mapy pokazujące liczbę dzieci, które ukończyły szkołę podstawową i średnią w różnych miejscach na świecie. Zadaj uczniom i uczennicom następujące pytania:
  
  • 1. Na których kontynentach najwięcej dzieci kończy szkołę podstawową/średnią?
    
  • 2. Na których kontynentach najmniej dzieci kończy szkołę podstawową/średnią?
    
  • 3. Jeśli wzięlibyście/wzięłybyście pod uwagę kierunki: północ, południe, wschód, zachód – to jak wygląda dostęp do edukacji w tych częściach świata?
    
  • 4. Jak wygląda dostęp do edukacji w państwach słabo, wysoko i średnio rozwiniętych?
    
  • 5. Jakie dane zawierają mapy dotyczące dostępu edukacji w Polsce?
• Powiedz uczniom i uczennicom, że zaraz poznają historię kilku osób mieszkających w Kenii. Poproś, żeby znaleźli na mapie Kenię i zapytaj, jakie dane potrafią odczytać z mapy dotyczącej dostępu do edukacji podstawowej i średniej w tym kraju.
  

D. Osobiste historie (20 minut)

• Przygotuj losy z wypisanymi imionami Kenijek i Kenijczyków, z którymi przeprowadzono wywiady o edukacji. Poproś uczniów i uczennice, aby każda osoba wylosowała jeden los. Na tej podstawie dobiorą się w grupy. Każda grupa będzie pracowała nad jednym wywiadem z bohaterem/bohaterką, którego/której imię wylosowali. W zależności od liczebności klasy, przygotuj odpowiednią liczbę losów. Sugerujemy, aby w danej grupie było maksymalnie pięć osób. W takim wypadku należy przygotować pięć losów z imieniem każdego/każdej z bohaterów/bohaterek wywiadów.
  
• Kiedy młodzież usiądzie już w swoich grupach rozdaj im wydrukowane wywiady (Załącznik 4) wraz z pytaniami pomocniczymi (Załącznik 5). Każda grupa pracuje nad jednym wywiadem. Wszystkie osoby w grupie czytają wywiad, a następnie dyskutują i próbują odpowiedzieć na pytania do wywiadu.
  
• Daj uczniom i uczennicom 10 minut na dyskusję w grupach. Następnie zapytaj wszystkie grupy, czy coś je zaskoczyło/zainspirowało/poruszyło w historiach osób, które mieli/miały okazję poznać. Czy są jakieś pytania, które chcieliby/chciałyby zadać bohaterom i bohaterkom wywiadów?
  
• Następnie, poproś reprezentanta/reprezentantkę każdej grupy, aby przybliżył/a sylwetkę osoby, którą wylosowali. W prezentacji na forum klasy uczniowie i uczennice powinni/powinny kierować się pytaniami pomocniczymi do wywiadu.
  

E. Wyzwania i rozwiązania (10 minut)

• Po wystąpieniu wszystkich grup zapytaj się uczniów i uczennic, jakie dziś poznały wyzwania w dostępie do edukacji w Kenii. Zapisz wszystkie bariery na jednej stronie tablicy.
  
• Dopytaj, czy znane są im również inne bariery dla edukacji na świecie, o których słyszeli/słyszały. Wypisz je na tablicy.
  
• Następnie zapytaj uczniów i uczennice o znane im, po lekturze wywiadów i prezentacji wszystkich grup, rozwiązania tych problemów. Może znają również inne globalne inicjatywy na rzecz edukacji, które okazały się skuteczne? Wypisz wszystkie propozycje po drugiej stronie tablicy.
  
• Podsumuj ćwiczenia, uzupełniając wypowiedzi młodzieży o międzynarodowe i lokalne inicjatywy na rzecz zwiększania dostępu do edukacji dzieci na całym świecie. Możesz podać następujące przykłady:
  
  • W 2000 roku aż 100 milionów dzieci w wieku szkolnym, nie chodziło do szkoły podstawowej. Dzięki wysiłkom w realizacji programu Education for All i wprowadzeniu powszechnej i darmowej edukacji na poziomie podstawowym w wielu krajach w 2015 roku ta liczba zmalała do 57 milionów.
    
  • Odsetek dzieci uczęszczających do szkoły podstawowej w krajach Południa wzrósł z 83 proc. (2000 rok) do 91 proc. (2015 rok).
    
  • W krajach Afryki Subsaharyjskiej odsetek dzieci, które rozpoczęły naukę w podstawówkach wzrósł z 59 proc. (1990 rok) do 79 proc. (2012 rok).
    
  • Między 1999 a 2012 rokiem liczba dzieci zapisanych do przedszkoli w krajach Afryki Subsaharyjskiej wzrosła o 250 proc.
    Źródło: The Millennium Development Goals Report 2015), UN.

F. Czwarty Cel Zrównoważonego Rozwoju (15 minut)

• Jak pokazały mapy UNESCO i historie, z którymi uczniowie/uczennice się zapoznali/zapoznały, dostęp do edukacji wciąż jest dla świata dużym wyzwaniem. Jego wyeliminowanie jest priorytetem międzynarodowych organizacji i przywódców państw. Dlatego przywódcy 193 państw członkowskich Organizacji Narodów Zjednoczonych opracowali wspólny plan działania, który ma doprowadzić do wyeliminowania ubóstwa i budowy bardziej zrównoważonego świata w przeciągu następnych 15 lat. Plan ten zawiera 17 Celów i 169 zadań. Czwarty Cel dotyczy właśnie edukacji i brzmi: zapewnić wszystkim inkluzywną i wysokiej jakości edukację oraz promować uczenie się przez całe życie.
  
• Powiedz, że ten cel ma zostać osiągnięty do końca 2030 roku poprzez realizację 10 zadań szczegółowych. Ich realizacja to odpowiedzialność całej międzynarodowej społeczności, m.in. Polski. Powiedz uczniom i uczennicom, że zaraz będą mieli/miały okazję zapoznać się ze wszystkimi 10 zadaniami, które mają przyczynić się do osiągnięcia celu 4, czyli zapewnienia wszystkim ludziom na świecie wysokiej jakości edukacji.
  
• Podziel uczniów i uczennice na pięcioosobowe grupy (mogą pracować w tych samych grupach, co w poprzednim ćwiczeniu). Każda grupa powinna otrzymać jedną kopię dokumentu ONZ z wypisanymi zadaniami Celu 4 (Załącznik 6).
  
• Poproś uczniów i uczennice, żeby zapoznały się z zadaniami i przedyskutowały:
  
  • Czy przywódcy państw członkowskich ONZ wzięli pod uwagę wszystkie bariery w dostępie do edukacji, o których dziś rozmawialiśmy, opracowując poszczególne zadania?
    
  • Które konkretnie zadania odpowiadają poszczególnym trudnościom w dostępie do edukacji, które zidentyfikowaliśmy i wypisaliśmy na tablicy?
    
  • Czy waszym zdaniem wymienione w Celu 4 zadania są skuteczną odpowiedzią na bariery w dostępie do edukacji?
    
  • Co może zrobić rząd Polski, żeby włączyć się w realizację Celu Czwartego?
    
  • Co ja, jako obywatel/ka mojego kraju mogę zrobić, żeby przyczynić się do realizacji tego Celu?
• Przeczytaj po kolei każdą barierę w dostępie do edukacji, którą wypisaliście/wypisałyście na tablicy i poproś uczniów i uczennice o wskazanie zadania w ramach Celu 4, które im odpowiadają. Następnie poproś poszczególne grupy o przedstawienie reszcie klasy głównych wątków i pomysłów, które pojawiły się podczas dyskusji nad pytaniami.
  

G. Zakończenie i zadanie domowe (5 minut)
Pokaż młodzieży fragment wystąpienia Malali Yousafzai przed Zgromadzeniem Ogólnym ONZ (czas trwania filmu: 1minuta i 13 sekund). Film jest dostępny tutaj: https://www.youtube.com/watch?v=gAddubVs0OM
Następnie zachęć uczniów i uczennice to poszukania informacji na temat Malali i wykonania zadania domowego (patrz punkt 17).


II. Komentarz metodyczny:

• Upewnij się, że poziom dyskusji jest odpowiedni do wieku uczniów, kontekstu i poziomu zrozumienia problemu.
  
• Na stronie UNESCO znajdziesz wiele materiałów audiowizualnych w języku angielskim, które możesz wykorzystać, by w ciekawy sposób zaprezentować statystyki dotyczące dostępu do edukacji na świecie.
  
• Aktywność opisana w podpunkcie D może zająć nieco więcej czasu, jeśli młodzież będzie zapisywać odpowiedzi na pytania i główne wnioski z dyskusji na dużych arkuszach papieru.

III. Materiały pomocnicze:

• Załącznik 1: Plakat z Celami Zrównoważonego Rozwoju.
• Załącznik 2: Korzyści związane z dostępem do edukacji – stwierdzenia
• Załącznik 3: Mapy UNESCO
• Załącznik 4: Wywiady: Anna Ogalo.pdf, Dan Wanyama.pdf, Dixon Owaga.pdf, Elizabeth Ouma.pdf, Hellen Sikinan.pdf
  Wywiady pochodzą z publikacji „Edukacyjna podróż ze szczyptą czarnej magii” wydanej przez Fundację Partners Polska w 2014 roku. Publikacja jest dostępna na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0 Polska.
  
• Załącznik 5: Pytania pomocnicze do wywiadów
• Załącznik 6: Zadania w ramach 4 Celu Zrównoważonego Rozwoju

Zadanie domowe dla chętnych: Poszukaj informacji w Internecie na temat Malali Yousafzai. Powołując się na doświadczenia i działania Malali, napisz wypracowanie na temat: „Jeden uczeń/uczennica może zmienić cały świat”.