Dwie lekcje, do realizacji w 45 min. każda.
Lekcje mogą być realizowane na II i III etapie edukacyjnym. Literami
[P] (wariant dla uczniów w wieku 9-12 lat) i
[Z] (wariant dla uczniów w wieku 13-15 lat) oznaczono akapity, które zawierają treści różniące się stopniem zaawansowania dostosowanym do celów edukacyjnych i możliwości poznawczych uczniów. Rozróżnienie to ma charakter pomocniczy, nauczyciel decyduje, z którego wariantu skorzysta. Akapity nieoznaczone żadną literką są wspólne dla obu etapów kształcenia.
Cele lekcji:
Po lekcji uczeń:
- wie, że duża część róż dostępnych w Europie pochodzi z Afryki
- potrafi wskazać zagrożenia związane z uprawą róż w Afryce
- zna pojęcia: globalne Południe, globalna Północ, tania siła robocza, fair trade
- [Z]zna pojęcia: żywnościokilometry (food miles), globalizacja
- jest świadomy istniejących współzależności między globalną Północą a globalnym Południem
- rozumie czym jest godna praca i do jakich praw człowieka się odnosi
- jest świadomy różnic w warunkach życia i pracy między mieszkańcami globalnego Południa a globalnej Północy
- wie, w jaki sposób może wpłynąć na poprawę warunków pracy mieszkańców globalnego Południa
Formy pracy:
- indywidualna
- w parach
- grupowa
Metody pracy:
- [Z]piramida priorytetów
- praca z tekstami kultury (artykułami prasowymi)
- pogadanka
- „sieć” (metoda znana również jako „pajęczynka” lub „kłębek”)
- zdania podsumowujące
Środki dydaktyczne:
- wydrukowane załączniki
- kartki formatu A4
- kłębek sznurka
- tablica
Wskazówka
Przed rozpoczęciem lekcji zalecamy zapoznać się z materiałami dla nauczycieli
1, w szczególności informacjami dotyczącymi
Kodeksu w sprawie obrazów i wiadomości dotyczących krajów Południa. Pomoże on w uniknięciu wzmocnienia negatywnych stereotypów dotyczących globalnego Południa.
Istnieje bowiem zagrożenie, że uczniowie nierzetelnie i błędnie ukazując sytuację mieszkańców globalnego Południa wzmocnią nieprawdziwe, a powszechne przekonania dotyczące ludzi tam żyjących.
-------------------------------------------------------
LEKCJA PIERWSZA
Wstęp
Przywitaj się z uczniami. Przedstaw cel lekcji (możesz rozdać kryteria sukcesu zawarte w
załączniku nr 0). Na koniec każdej lekcji uczniowie powinni sprawdzić, co jest ich sukcesem.
[P]Poproś, aby wymienili skojarzenia z różą. Zapytaj o uczucia, symbole, określenia związane z tym kwiatem. Odpowiedzi zapisz na kartkach i powieś na tablicy w widocznym miejscu, w taki sposób, aby utworzyły kształt przypominający główkę róży. Dorysuj łodygę (np. tak jak na rysunku w
załączniku nr 1).
[Z]Przywitaj się z uczniami. Zapytaj, czym kierują się dokonując zakupów. Wspólnie wybierzcie 6 czynników (ważne by jedną z propozycji było miejsce produkcji, inne to np. cena, marka, jakość, opakowanie, rekomendacje – np. polecenie przez znajomego). Podziel uczniów na 4 grupy. Zadaniem każdej grupy jest stworzenie piramidy priorytetów, na szczycie której znajdzie się czynnik dla nich najważniejszy, pod nim dwa kolejno ważne, a w podstawie trzy czynniki najmniej istotne. Poproś grupy o zaprezentowanie swoich piramid.
Faza realizacyjna
[P]Podziel uczniów na 4 grupy.
Każdej grupie wręcz inny artykuł prasowy z
załącznika nr 2. Zadaniem uczniów jest uważne przeczytanie tekstu i udzielenie odpowiedzi na zawarte pod nim pytania.
Poproś grupy o zaprezentowanie wyników pracy. Ostatnie polecenie, wspólne dla wszystkich grup, zobrazujcie w formie tabeli – po jednej stronie uczniowie przyczepiają stwierdzenia odnoszące się do polskiej plantacji róż, a po drugiej do farm kenijskich. Zaznaczcie, które ze zjawisk są pozytywne, które negatywne, a które neutralne. Omawianie poszczególnych stwierdzeń uzupełnij pogadanką.
- Róże uprawia się w szklarniach
[Z]Dopowiedz, że szklarnie w krajach europejskich wymagają ogrzewania, co jest szkodliwe dla środowiska. Szklarnie w Afryce, takie jak np. te o których mowa w tekście, mają za zadanie jedynie chronić kwiaty od wiatru. Z punktu widzenia środowiska szklarnie w Polsce są więc zjawiskiem raczej negatywnym, a w Kenii pozytywnym.
- Kwiaty przebywają długą drogę, zanim trafią w ręce kupującego
Zaproponuj wspólne odtworzenie tej drogi, np. w formie graficznej. Zadaj dodatkowe pytanie o skutek jaki dla środowiska ma przewożenie towarów na tak duże odległości.
Wyjaśnij, że więcej kilometrów oznacza więcej spalonego paliwa (wysoka emisja dwutlenku węgla do atmosfery) oraz zwiększenie poziomu hałasu.
[Z]Poinformuj, że dla produktów spożywczych stworzono specjalne pojęcie żywnościokilometrów (food miles). To odległość jaką pokonuje jedzenie zanim trafi na talerz odbiorcy. Kalkulator food miles (strona angielskojęzyczna): www.foodmiles.com. Jeżeli w sali jest dostęp do Internetu możecie wspólnie z uczniami prześledzić drogę jaką do Polski przebywają wybrane produkty, np. banany z Ekwadoru, kawa z Kolumbii czy róże z Kenii. Więcej o food miles: FILM.
- Róże pochodzące z tego kraju można kupić w bardziej atrakcyjnej cenie niż z konkurencyjnych rynków.
Zapytaj dlaczego towary, np. kwiaty, które przyjeżdżają do nas z bardzo daleka często okazują się tańsze niż te produkowane na miejscu?
Wyjaśnij, że jednym z czynników są niższe koszty zatrudnienia pracowników (otrzymują niższą pensję za tę samą pracę). Zwróć uwagę na pojęcie taniej siły roboczej znajdujące się w tekście grupy nr 2 (Śląskie wyrasta na florystyczną potęgę – część 2). Podkreśl, że oznacza to, iż pensje pracowników plantacji w Afryce są bardzo niskie. Przypomnij wcześniejsze stwierdzenie o tym, że uprawa róż to ciężka praca.
- Pracownicy narażeni są na niebezpieczeństwa, nie przestrzega się ich praw.
Zapytaj uczniów co ich zdaniem oznacza sformułowanie godna praca, jakie powinny zostać spełnione warunki? Zapisz propozycje uczniów na tablicy.
[P]Następnie poproś uczniów, aby spośród wymienionych niżej praw człowieka wybrali te, które według tekstu zaprezentowanego przez grupę nr 4 (Doc Review: "Biznes kwitnie") nie są przestrzegane w fabrykach róż w Kenii.
- prawo do godziwego zarobku
- prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy
- prawo do równych dla wszystkich możliwości awansu
- prawo do wypoczynku, czasu wolnego i rozsądnego ograniczenia czasu pracy
- prawo do strajku
Na podstawie Międzynarodowego Paktu Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych [dostęp: 2016.10.20]
[Z]Zaproponuj uczniom, aby wspólnie spróbowali stworzyć katalog praw człowieka odnoszących się do warunków pracy. Podpowiedz, że wskazówek mogą szukać w omówionych artykułach, ale też zachęć, by potraktowali to zagadnienie szerzej. Propozycje uczniów zapisz na tablicy. Następnie poproś jedną osobę, aby przeczytała fragment Międzynarodowego Paktu Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych z załącznika nr 3. Zapytaj, czy na podstawie lektury i prezentacji artykułów, w szczególności tekstu grupy nr 4, uczniowie są w stanie wskazać, które z praw człowieka zapisanych w międzynarodowym traktacie nie są przestrzegane na plantacjach róż w Kenii.
Podkreśl, że prawa człowieka wynikają z przyrodzonej człowiekowi godności, przysługują każdemu bez względu na, między innymi, rasę, płeć, język, wyznanie, przekonania polityczne, pochodzenie narodowe i społeczne, majątek. Nie można się ich zrzec, a władza ich nie nadaje ani nie może ich odebrać.
Więcej na ten temat...
- Właścicielami plantacji róż są osoby o innej narodowości niż ich pracownicy.
Wytłumacz pojęcia: globalna Północ i globalne Południe np. korzystając z poniższych definicji:
Globalna Północ to państwa położone w większości na półkuli północnej, m.in.: kraje europejskie, Ameryka Północna, Japonia, ale też Australia czy Nowa Zelandia. Są to kraje zamożne, a ich mieszkańcy żyją na godnym poziomie - mają dostęp opieki medycznej, szkoły oraz mogą bez ograniczeń korzystać z rozmaitych dóbr.
Globalne Południe to kraje Afryki, Azji i Ameryki Południowej. Są to kraje biedniejsze, które charakteryzuje niższy niż znany nam poziom życia. Obywatele tych państw często żyją w trudnych warunkach, mają utrudniony dostęp do szkoły czy lekarza, a za swoją pracę otrzymują bardzo niskie wynagrodzenie.
Zadaj pytania: Do której części świata należą afrykańskie plantacje? Z której części świata pochodzą najczęściej ich właściciele? Czy Polska jest krajem globalnej Północy czy globalnego Południa? Czym Waszym zdaniem może różnić się praca na plantacji róż w Polsce i w Kenii? Jak Wam się wydaje – kto zyskuje najwięcej na kwiatowym biznesie, czy są to Afrykańczycy pracujący na plantacjach, europejscy właściciele czy kwiaciarnie w naszej okolicy?
Podsumowanie
[P]Wspólnie zastanówcie się nad negatywnymi zjawiskami związanymi z uprawami róż w Afryce. Propozycje zapiszcie na trójkątnych kartkach i przyczepcie na tablicy do łodygi, tak by stworzyły kolce. Możesz zaproponować pogrupowanie ich na kwestie związane ze środowiskiem i z ludźmi (patrz załącznik nr 1).
[P]Na koniec zapytaj uczniów czy ich zdaniem pracownicy plantacji kwiatów w Kenii mają takie same skojarzenia z różą, czy może ich perspektywa jest zupełnie inna? Możesz przytoczyć słowa bohaterki filmu < href="https://www.youtube.com/watch?v=4cW_Zp6dnrQ" target="_blank">
„Kwitnący interes”: „Róża oznacza dla mnie ciężką pracę, ręce poranione kolcami, z dużą ilością chemikaliów. To oznacza dla mnie róża” . A może sami uczniowie zmienili sposób postrzegania róży po dzisiejszej lekcji?
[Z]Poproś, aby uczniowie jeszcze raz sięgnęli do swoich piramid priorytetów, które stworzyli na początku lekcji. Daj grupom możliwość zmiany ułożenia czynników wpływających na ich decyzje zakupowe. Po kilku minutach poproś grupy o ponowną prezentację piramid. Omów wyniki pracy – jeśli grupy dokonały zmian, poproś o podanie przyczyn modyfikacji.
Jeśli rozdałeś/aś załącznik nr 0 (kryteria sukcesu), to poproś o jego wypełnienie.
Praca domowa
1) Wariant podstawowy: uczniowie odszukują w dowolnym sklepie 5 produktów, które przyjechały do nas z krajów globalnego Południa.
2) Wariant rozszerzony: zaproponuj uczniom, aby spróbowali dowiedzieć się z jakiego kraju pochodzą róże (lub inne cięte kwiaty) dostępne w ich okolicy – w tym celu niech odwiedzą kwiaciarnię, czy supermarket.
[P]O pomoc mogą poprosić rodziców. Podkreśl, że zadanie nie jest łatwe i może się nie udać uzyskać tych danych nawet z pomocą dorosłych.
Praca dodatkowa – dla chętnych
Zaproponuj grupie chętnych uczniów przygotowanie krótkiej (ok. 7 min.) prezentacji na temat walorów przyrodniczych (roślin, zwierząt) Jeziora Naivasha w Kenii – miejsca gdzie znajduje się bardzo wiele plantacji róż. Poproś, aby przed przystąpieniem do pracy, uczniowie zapoznali się z Kodeksem w sprawie obrazów i wiadomości dotyczących krajów Południa (Kodeks znajdziesz w Materiałach dla nauczyciela).
-------------------------------------------------------
LEKCJA DRUGA
Wstęp
Rozpocznij lekcję od prezentacji na temat Jeziora Naivasha. Podziękuj uczniom za jej przygotowanie.
Poproś ochotników, aby przedstawili swoją pracę domową.
Faza realizacyjna
Poproś uczniów, żeby usiedli w kręgu. Następnie rozdaj każdemu losowo wybraną karteczkę ze zdaniem z
załącznika nr 4 („sieć”). Osobie, która wylosowała zdanie nr 1 wręcz kłębek sznurka. Jej zadaniem jest odczytanie na głos zdania i rzucenie sznurka do osoby, która ma karteczkę nr 2. Kolejni uczniowie powtarzają te czynności, tak aby na koniec zabawy ze sznurka powstała „pajęczyna”.
Zwróć uwagę, że między uczniami wytworzyła się sieć powiązań. Poproś, aby uczniowie jeszcze przez chwilę pozostali w tej pozycji. Zapytaj, co ta sieć może symbolizować. Zadaj dodatkowe pytania:
- Co to znaczy, że jesteście „zsieciowani”?
- Czy będąc elementami sieci jesteście niezależni, samodzielni?
W tym momencie możesz poprosić jedną osobę, żeby puściła swój kawałek sznurka.
- Co się wydarzyło? Jak ten ruch wpłynął na sieć? Co to może oznaczać?
- Jakie korzyści można uzyskać będąc połączonym z innymi?
- Jakie zagrożenia mogą wynikać z bycia częścią sieci?
Usystematyzuj i uzupełnij odpowiedzi uczniów - podkreśl, że istotą gry było przedstawienie współzależności pomiędzy globalną Północą a globalnym Południem, a Polska i Kenia to przykłady państw reprezentujących te dwa pozornie odległe światy. Przypomnij, że podczas gry padały zdania wskazujące na podobieństwa i różnice między tymi krajami oraz wzajemne powiązania. Podziękuj uczniom za udział w grze.
[Z]Zapytaj uczniów czy znają pojęcie, którym określa się procesy prowadzące do tworzenia się jednego świata, światowego społeczeństwa. Procesy, które polegają na coraz większej współzależności i integracji państw, społeczeństw, gospodarek, ale i kultur. Upewnij się, że uczniowie znają pojęcie globalizacji.
Zadaj kolejne pytania:
- Czy waszym zdaniem kraje bardzo wysoko rozwinięte mogą wpływać na sytuację państw słabo rozwiniętych?
- Czy ten wpływ jest dobry czy zły?
W tym miejscu ważne jest podkreślenie, że może być i dobry i zły. Możesz podać przykład z poprzedniej lekcji: dzięki uprawie róż w Kenii wiele osób ma pracę, rosną wpływy do budżetu państwa. Z drugiej strony, często odbywa się to kosztem środowiska naturalnego i w wielu przypadkach wiąże się z nieprzestrzeganiem praw ludzi pracujących na plantacjach.
- Czy nas, mieszkańców globalnej Północy, powinno interesować w jakich warunkach pracują osoby zatrudnione przy wytwarzaniu dóbr, które kupujemy? Jeśli tak, to dlaczego?
Przykładowe odpowiedzi (prawdopodobnie będą uczniowie będą potrzebowali naprowadzania w postaci pytań pomocniczych):
- Tak, ponieważ możemy to zmienić.
- Niekorzystne zjawiska na globalnym Południu, mogą wpłynąć również na nas.
- Kraje wysoko rozwinięte ponoszą częściową odpowiedzialność za sytuację w krajach słabo rozwiniętych.
- Jesteśmy ludźmi, obywatelami, nie powinniśmy pozostawać obojętni wobec krzywdy innych (poczucie ludzkiej solidarności).
Poproś uczniów o przypomnienie, czego dowiedzieli się na temat uprawy róż w Kenii podczas poprzedniej lekcji.
[P]W razie potrzeby wyjmij rysunek róży z kolcami.
Poproś uczniów, aby dobrali się w pary. Rozdaj uczniom teksty z
załącznika nr 5. Poinformuj, że w ciągu ostatnich lat warunki pracowników w wielu krajach uległy zauważalnej poprawie. Stało się tak m.in. za sprawą działań, w które włączone były bardzo różne podmioty. Zadaniem uczniów jest zapoznanie się z przykładami takich działań i zdecydowanie, czy zostały przeprowadzone z inicjatywy ludzi/instytucji z globalnej Północy czy globalnego Południa oraz czy te działania mogły realnie zmienić sytuację mieszkańców globalnego Południa. Następnie uczniowie wypisują, w które z zaproponowanych akcji mógłby się włączyć zwykły obywatel (np. kupowanie róż z Kenii, kupowanie produktów ze znaczkiem fair trade, rozpowszechnianie informacji o zagrożeniach związanych z uprawą róż w Afryce). Zachęć uczniów, by oprócz odpowiedzi wynikających z tekstów podali swoje własne pomysły.
[Z]Podziel uczniów na dwie grupy. Przeprowadź dyskusję na temat: czy lepiej kupować róże z Polski czy róże z Kenii? Każda z grup powinna przygotować argumenty za danym rozwiązaniem oraz pytania do grupy przeciwnej. Podpowiedz uczniom by wzięli pod uwagę kwestie społeczne, gospodarcze i te związane z ochroną środowiska. Podsumuj i omów rezultaty dyskusji. Podkreśl, że w tym zadaniu nie chodziło o znalezienie jednego dobrego rozwiązania, a o zachęcenie do zdobywania informacji na temat produktów i usług, z których na co dzień korzystamy. Mając wiedzę możemy podejmować odpowiedzialne decyzje. Na tym właśnie polega świadoma konsumpcja.
Podsumowanie
Wspólnie sprawdźcie odpowiedzi. Podkreśl, że wciąż pozostaje wiele do zrobienia w sprawie nieprzestrzegania praw człowieka. Nie dotyczy to tylko plantacji róż w Kenii, ale wielu innych miejsc na świecie, zarówno w krajach globalnego Południa, jak i globalnej Północy.
Na zakończenie poproś, aby każdy uczeń indywidualnie dokończył zdania zaczynające się od słów:
Podczas ostatnich dwóch lekcji dowiedziałem się, że...
Zaczynam się zastanawiać...
Zaskoczyło mnie, że...
Zamierzam zmienić…
Prezentacja odpowiedzi uczniów może przybrać formę „rundy bez przymusu” (każdy uczeń po kolei ma możliwość zabrania głosu lub, jeśli nie chce tego robić, mówi „pasuję”).
Możesz też ograniczyć się jedynie do wypełnienia przez uczniów załącznika nr 0 – kryteriów sukcesu.
-------------------------------------------------------
LISTA ZAŁĄCZNIKÓW: