SCENARIUSZE

Energia do rozwoju

Opis: Produkcja energii to obecnie główne źródło emisji dwutlenku węgla, którego stale rosnące stężenie w atmosferze napędza zmianę klimatu. Twierdzenie “Ropa rządzi światem” niesie ze sobą negatywne konotacje. A jednak - zwiększanie dostępu do energii to jeden z 17 Celów Zrównoważonego Rozwoju. W jaki sposób energetyka może pozytywnie wpływać na środowisko i przyszłość świata?
Czas trwania lekcji: 45 minut

Autor/Autorka (autorzy/autorki): Zuzanna Naruszewicz

Wydawca:


Fundacja Edukacja dla Demokracji


Cele lekcji:
Po lekcji uczeń/uczennica:
  • Dowie się, z jakich źródeł czerpiemy obecnie energię (w Polsce i na świecie) oraz jak to może się zmienić, zakładając realizację Celów Zrównoważonego Rozwoju.
  • Pozna rodzaje odnawialnych źródeł energii (OZE) i sposoby na ich wykorzystanie.
  • Zrozumie, jak dostęp do czystej energii wspiera realizację innych celów zrównoważonego rozwoju.

Pytanie kluczowe: Jak dostęp do czystej energii wspiera rozwój świata?

Metody i formy pracy:
  • Praca w małych grupach, dyskusja na forum
  • Analiza wykresów, uzupełnianka.

Materiały dydaktyczne (niezbędne do poprowadzenia lekcji):
  • Wykresy kołowe
  • Kolaż ze zdjęciami różnych źródeł energii
  • Materiał pomocniczy “Energia do rozwoju”
  • Plansza z Celami Zrównoważonego rozwoju
  • ewentualnie rzutnik / tablica interaktywna (by nie drukować większości z wymienionych materiałów tylko wyświetlić na ekranie)

Przebieg lekcji:

I. Skąd czerpiemy energię? (10 min) - dyskusja moderowana i analiza wykresów
Rozpocznij zajęcia od pytania o znaczenie elektryczności w naszym codziennym życiu (np. Pomyślcie, o tym co dzisiaj zdążyliście już zrobić. Ile z tych czynności moglibyście wykonać bez prądu. Co bez elektryczności byłoby niemożliwe?) Możesz również pokazać tego mema
i spytać, jak młodzież rozumie jego przekaz. Po tym wstępie przedstaw klasie cel zajęć.

Zaprezentuj wykres obrazujący wzrost zużycia energii elektrycznej na mieszkańca w Polsce, by klasa miała wyobrażenie, jaka jest dynamika zmiany w tym zakresie.

Zadaj grupie pytanie: Skąd w Polsce bierzemy energię? Jak produkowana jest elektryczność?
Odpowiedzi możesz zapisywać na tablicy (np. węgiel kamienny, brunatny, gaz ziemny, biomasa, odnawialne źródła energii).
Następnie poproś, by uczniowie i uczennice oszacowali procentowo, ile energii produkowanej jest z jakiego źródła. Swoje typy mogą zapisać w zeszytach. Następnie wyświetl wykres kołowy przedstawiający źródła produkcji energii elektrycznej w Polsce (Źródło: LINK).

Dla porównania możesz przedstawić rozkład produkcji energii elektrycznej z różnych źródeł w skali świata (LINK).

Poproś młodzież o komentarz dla przedstawionych wykresów:
  • Co z nich odczytujecie?
  • Jakie źródło energii jest najbardziej popularne?.

Podsumowując, przypomnij wypowiedzi z początku zajęć dot. tego, że elektryczność stała się nieodzowną częścią naszego życia.
Nie wszędzie jednak są warunki do tego, by ludzie mogli produkować i korzystać z energii, w taki sposób, jak my to robimy. Nie wszystkich też - włączając w to wiele rodzin w Polsce - stać na regularne opłacenie rachunków za prąd. Te ograniczenia plus sam fakt, że najbardziej rozpowszechnione źródło produkowania energii - paliwa kopalne - nie jest przyjazne środowisku ani nie jest perspektywiczne (=ograniczony, nieodnawialny zasób), sprawiły, że powstała potrzeba szukania innych sposobów: czystszych, tańszych, łatwiej dostępnych - by zaspokoić popyt na elektryczność.

II. Opowiedz młodzieży o Celach Zrównoważonego Rozwoju, jeśli jeszcze o nich nie rozmawialiście. Omów w paru zdaniach - w wersji dostosowanej do wieku Twoich podopiecznych - co zakłada Cel 7. (LINK).

III. Czym jest OZE? (5 min) - dla grup, które mogą tego nie wiedzieć - kolaż zdjęć
- Jeśli młodzież nie zna pojęć takich jak OZE trudno będzie jej zrozumieć jeden z podstawowych CZR: “Znacząco zwiększyć udział OZE w globalnym miksie energetycznym”. Wydrukuj zestaw zdjęć na osobnych kartkach A4 i zaprezentuj je na tablicy. Poproś uczniów i uczennice o nazwanie wykorzystanych na zdjęciach technologii i/lub rodzajów paliw/źródeł energii.
- Daj młodzieży chwilę do namysłu i poproś, by dwie-trzy chętne osoby podeszły do tablicy i posegregowały zdjęcia wg zaproponowanego przez siebie klucza. Odpowiedzi mogą być różne - ale w podsumowaniu możesz zauważyć, że jednym ze sposobów uporządkowania tego zbioru jest rozróżnienie na odnawialne i nieodnawialne źródła energii. Przypomnij/wprowadź definicję OZE i posegregujcie zdjęcia różnych źródeł energii na odnawialne i nieodnawialne:
OZE (wg ustawy Prawo Energetyczne) - (...) źródło wykorzystujące w procesie przetwarzania energię wiatru, promieniowania słonecznego, geotermalną, fal, prądów i pływów morskich, spadku rzek oraz energię pozyskiwaną z biomasy, biogazu wysypiskowego, a także biogazu powstałego w procesach odprowadzania lub oczyszczania ścieków albo rozkładu składowanych szczątek roślinnych i zwierzęcych; Zasób odnawialny źródeł energii odnawia się w krótkim czasie, ich używanie nie wiąże się z długotrwałym deficytem.

Komentarz metodyczny: Jeśli realizujesz ten moduł lekcji, to należy dostosować (skrócić o 5 min) którąś z kolejnych aktywności.

IV. Jak dostęp do czystej energii wspiera rozwój świata? (20 min) - układanka
- Podkreśl, że działania na rzecz zwiększenia dostępności do “nowoczesnych usług energetycznych” - tanich, przyjaznych środowisku, dostępnych dla wszystkich nie są celem samym w sobie. Bezpieczny dostęp do energii zwiększa możliwości rozwojowe. Zapowiedz, że w tej aktywności młodzież pozna przykłady obrazujące, jak dostęp do energii ułatwia / umożliwia realizowanie innych Celów Zrównoważonego Rozwoju.
- Połącz osoby w pary lub czwórki, rozdaj Materiał pomocniczy “Energia do rozwoju” oraz planszę z graficzną rozpiską CZR. Poproś, by młodzież w małych grupach najpierw zapoznała się z krótkimi opisami i przeanalizowała, co zmienia się w danej sytuacji wraz z uzyskaniem dostępu do energii oraz wybrała inny cel, którego osiągnięcie w tym przypadku staje się łatwiejsze dzięki elektryczności. Zaznacz, że poprawne wykonanie tego zadania zależy od uzasadnienia, które grupy sformułują - w tym ćwiczeniu możliwe są różne połączenia. Celem jest odnaleźć i nazwać te najbardziej dla młodzieży wyraziste.
Możesz podać przykład: “Dzieci z rodzin, które zaczęły korzystać z lamp zasilanych energią słoneczną, zyskują dodatkowy czas - wieczorami, po zmroku - kiedy mogą skupić się na nauce, odrabiać zadania domowe. Zwiększa to szanse na to, że dzieci będą kontynuować naukę - Cel 4. Obecnie wiele z nich nie robi tego, ponieważ ważniejsza jest pomoc w domu i na szkołę nie starcza czasu”.
- Po 10 minutach pracy poproś, by każda z grup podzieliła się na forum przynajmniej jedną parą (sytuacja-cel) wraz ze swoją argumentacją.

V. Jak to się przekłada na nasze życie? (10 min) - dyskusja moderowana
Zrób wprowadzenie do dyskusji, która jest ostatnim elementem tej lekcji.
Zauważ, że wcześniejsza agenda rozwojowa Millenijne Cele Rozwoju (2000 - 2015) skupiała się na wsparciu w rozwoju głównie krajów globalnego Południa. Obecny zestaw celów rozwojowych dotyczy w dużo większym zakresie całego świata - wszędzie na świecie można wprowadzać zmiany, by społeczeństwa żyły w bardziej zrównoważony sposób, z myślą o przyszłych pokoleniach a nie tylko o krótkoterminowych zyskach.
Zadaj pytania:
  • Po co działać na rzecz realizacji celu dot. energii w Polsce. Większość osób ma tutaj dostęp do elektryczności - nad czym musimy jako kraj popracować, by można było uznać Cel 7 za zrealizowany?
  • Jakie inne korzyści przyniesie realizacja tego celu u nas?
  • Pytania pomocnicze: Jakie konsekwencje środowiskowe wynikają z tego, że “Polska węglem stoi” - że głównie korzystamy z węgla dla produkcji energii.
Jeśli grupa potrzebuje jeszcze większego wsparcia opowiedz o a) kopalni i elektrowni w Bełchatowie i obniżającym się poziomie wód gruntowych (wysychające jeziora, trudniejsze warunki dla rolników w promieniu nawet 100 km), b) smogu i kosztach zdrowotnych, c) “tanim” węglu, który jest na wykończeniu i tysiącach osób zatrudnionych w górnictwie, które w związku z tym stracą w kolejnych latach pracę.
Na zakończenie zajęć możesz polecić młodzieży miejsca w internecie, z których dowiedzą się więcej o zmianach w energetyce:

VI. Ewaluacja zajęć (5 min)
Poproś, by młodzież zapisała w zeszytach, jakie wnioski wynoszą z dzisiejszych zajęć, czego się nauczyli. Chętne osoby mogą podzielić się tymi refleksjami na forum.

Materiały pomocnicze:
Zadanie domowe dla chętnych:
Jeśli małe instalacje OZE zaciekawiły młodzież, poleć do obejrzenia w domu parę wymienionych poniżej, krótkich filmików (z polskimi napisami), które bliżej przedstawiają tę tematykę. Na kolejnych zajęciach możecie przeprowadzić debatę/sondę: A Ty? Jakie OZE lubisz najbardziej?
http://globalna.ceo.org.pl/chemia-biologia/filmy/cudowne-mikroby
http://globalna.ceo.org.pl/fizyka/filmy/solary-w-afryce-subsaharyjskiej
http://globalna.ceo.org.pl/fizyka/filmy/energia-na-karte
http://globalna.ceo.org.pl/fizyka-geografia/filmy/energia-wody-w-andach
http://globalna.ceo.org.pl/fizyka-geografia/filmy/wiatr-ktory-daje-energie
http://globalna.ceo.org.pl/wiedza-o-spoleczenstwie-fizyka-chemia-geografia-biologia/filmy/przedsiebiorcze-inicjatywy