Odniesienie do podstawy programowej: WOS, IV etap edukacyjny, zakres podstawowy:
Cele kształcenia – wymagania ogólne:
II. Rozpoznawanie i rozwiązywanie problemów. Uczeń rozpoznaje prawne aspekty codziennych problemów życiowych i szuka ich rozwiązania.
VI. Znajomość praw człowieka i sposobów ich ochrony. Uczeń wyjaśnia podstawowe prawa człowieka, rozpoznaje przypadki ich naruszania i wie, jak można je chronić.
Treści nauczania – wymagania szczegółowe:
5. Prawa człowieka. Uczeń: (zagadnienie przekrojowe)
6) znajduje informacje o naruszaniu praw człowieka w wybranej dziedzinie (np. prawa kobiet, prawa dziecka, wolność wyznania, prawo do edukacji, prawa humanitarne) i projektuje działania, które mogą temu zaradzić.
WOS, IV etap edukacyjny, zakres rozszerzony:
Cele kształcenia – wymagania ogólne:
II. Rozpoznawanie i rozwiązywanie problemów. Uczeń rozpoznaje problemy w skali lokalnej, krajowej, europejskiej i globalnej oraz szuka ich rozwiązania; rozumie złożoność problemów społecznych i politycznych; dostrzega perspektywy różnych uczestników życia publicznego.
VI. Dostrzeganie współzależności we współczesnym świecie. Uczeń przedstawia związki między swoim życiem a sytuacją społeczności lokalnej, sytuacją Polski, Europy i świata; wyjaśnia złożoność zjawisk społecznych, politycznych, ekonomicznych i kulturowych; uwzględnia perspektywę globalną w interpretacji tych zjawisk.
Treści nauczania – wymagania szczegółowe:
4. Struktura społeczna. Uczeń:
2) porównuje skalę nierówności społecznych w Polsce i wybranym państwie, wyjaśniając związek między nierównościami społecznymi a nierównością szans życiowych;
4) opisuje mechanizm i skutki społecznego wykluczenia oraz sposoby przeciwdziałania temu zjawisku.
40. Stosunki międzynarodowe w wymiarze globalnym. Uczeń:
3) wyjaśnia przyczyny dysproporcji między globalną Północą i globalnym Południem oraz mechanizmy i działania, które ją zmniejszają lub powiększają;
4) przedstawia na przykładach wzajemne zależności pomiędzy państwami biednymi i bogatymi w polityce, ekonomii, kulturze i ekologii.
41. Globalizacja współczesnego świata. Uczeń:
1) przedstawia wieloaspektowy charakter procesów globalizacji (polityka, gospodarka, kultura, komunikacja, ekologia).
Geografia, IV etap edukacyjny, zakres podstawowy:
Cele kształcenia – wymagania ogólne:
I. Wykorzystanie różnych źródeł informacji do analizy i prezentowania współczesnych problemów przyrodniczych, gospodarczych, społecznych, kulturowych i politycznych.
II. Formułowanie i weryfikowanie hipotez dotyczących problemów współczesnego świata.
Treści nauczania – wymagania szczegółowe:
2. Zróżnicowanie gospodarcze świata. Uczeń:
1) klasyfikuje państwa na podstawie analizy wskaźników rozwoju społecznego i gospodarczego; wyróżnia regiony bogate i biedne (bogatą Północ i biedne Południe) i poda je przyczyny dysproporcji w poziomie rozwoju społeczno-gospodarczego regionów świata;
2) ocenia i projektuje różne formy pomocy państwa i organizacji pozarządowych państwom i regionom dotkniętym kryzysem (klęskami ekologicznymi, wojnami, głodem).
Geografia, IV etap edukacyjny, zakres rozszerzony:
Cele kształcenia – wymagania ogólne:
III. Proponowanie rozwiązań problemów występujących w środowisku geograficznym, zgodnie z koncepcją zrównoważonego rozwoju i zasadami współpracy, w tym międzynarodowej. Uczeń wskazuje propozycje rozwiązań lokalnych, regionalnych i globalnych problemów środowiskowych, demograficznych i gospodarczych zgodnych
z koncepcją zrównoważonego rozwoju oraz opartych na równoprawnych zasadach współpracy między regionami i państwami.
IV. Pozyskiwanie, przetwarzanie oraz prezentowanie informacji na podstawie różnych źródeł informacji geograficznej, w tym również technologii informacyjno-komunikacyjnych oraz Geograficznych Systemów Informacyjnych (GIS). Uczeń zdobywa informacje oraz rozwija i doskonali umiejętności geograficzne, wykorzystując wszystkie dostępne (w tym najnowsze) źródła informacji, pomiary i obserwacje bezpośrednie; potrafi selekcjonować i przetwarzać informacje do prezentacji wybranych zagadnień.
Treści nauczania – wymagania szczegółowe:
1. Źródła informacji geograficznej. Uczeń:
4) interpretuje zjawiska geograficzne przedstawiane na wykresach, w tabelach, na schematach i modelach;
8) korzysta z technologii informacyjno-komunikacyjnych w celu pozyskiwania, przechowywania, przetwarzania i prezentacji informacji geograficznych.
7. Klasyfikacja państw świata. Uczeń:
1) wyróżnia kryteria podziału państw według PKB na jednego mieszkańca oraz Wskaźnika Rozwoju Społecznego (HDI);
2) porównuje strukturę PKB państw znajdujących się na różnych poziomach rozwoju gospodarczego;
3) odczytuje na mapach aktualny podział polityczny.
8. Ludność. (zagadnienie przekrojowe)
9. Działalność gospodarcza na świecie. (zagadnienie przekrojowe)
zwiń
Odniesienie do podstawy programowej:WOS, IV etap edukacyjny, zakres podstawowy:
Cele kształcenia – wymagania ogólne:
II. Rozpoznawanie i rozwiązywanie problemów. Uczeń rozpoznaje prawne aspekty codziennych problemów życiowych i szuka ich rozwiązania.
VI. Znajomość praw człowieka i sposobów ich... więcej
Cele lekcji:
Po lekcji uczeń/uczennica:
- dowie się, jakich obszarów życia dotyczą nierówności na świecie;
- wyjaśni, w jaki sposób można mierzyć nierówności na świecie i na jakiej podstawie analizować dane;
- zrozumie znaczenie dziesiątego Celu Zrównoważonego Rozwoju dla poprawy jakości życia na świecie.
Pytanie kluczowe: Jakie znaczenie dla rozwoju na świecie ma równość?
Metody i formy pracy:
- Praca indywidualna, praca w parach, grupach, praca zbiorowa
- Burza pomysłów
- Pogadanka
- Dyskusja
- Analiza tabel i wykresów
Materiały dydaktyczne:
- Post-ity lub inne małe karteczki (np. pocięte kartki A4 po złożeniu na 3)
- Taśma klejąca lub malarska
- Wydrukowane materiały pomocnicze
- Opcjonalnie: rzutnik lub tablica multimedialna do zaprezentowania tabel i wykresów (można też zajęcia poprowadzić w sali komputerowej z dostępem do Internetu lub w miarę możliwości poprosić młodzież, by wyszukała danych za pomocą telefonów komórkowych).
Przebieg lekcji:
Komentarz metodyczny
Lekcja dotyka różnych rodzajów nierówności (część z nich może dotyczyć także Twoich uczniów i uczennic), dlatego należy zwrócić szczególną uwagę na to, by zadbać o bezpieczną atmosferę w klasie. Jeśli nie robiliście tego wcześniej, możecie wypracować wspólne zasady prowadzenia rozmowy. Warto, by znalazły się wśród nich kwestie związane ze wzajemnym słuchaniem się; nieprzerywaniem osobie, która mówi; szanowaniem siebie nawzajem; nie lekceważeniem argumentów; odwoływaniem się do własnych doświadczeń, aby unikać generalizowania i stereotypizowania.
I. Wprowadzenie:
1. Powitaj młodzież na lekcji poświęconej dziesiątemu Celowi Zrównoważonego Rozwoju (CZR), który brzmi: „Zmniejszyć nierówności w krajach i między krajami”. Przedstaw cele zajęć oraz pytanie kluczowe, na które będziecie wspólnie szukać odpowiedzi. (2 minuty)
2. Przypomnij, jakich zagadnień dotyczą Cele Zrównoważonego Rozwoju; dlaczego i przez kogo zostały wyznaczone i do kiedy mają zostać osiągnięte. Nawiąż do Milenijnych Celów Rozwoju (MCR), które obowiązywały do 2015 roku, oraz do kwestii praw człowieka wiążących się ze wszystkimi celami. Jeśli uczniowie i uczennice spotkali się wcześniej z tym pojęciem, możesz ich poprosić o krótkie wprowadzenie do tematu. (3 minuty)
Komentarz metodyczny
W przygotowaniu do tej części zajęć pomogą Ci następujące materiały:
Wprowadzenie do Agendy na Rzecz Zrównoważonego Rozwoju 2030 i Celów Zrównoważonego Rozwoju, znajdujące się na stronie Ośrodka Informacji ONZ w Warszawie.
Założenia Milenijnych Celów Rozwoju (MCR) dostępne są na portalu programu polskiej współpracy rozwojowej Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP; raporty dotyczące realizacji MCR znajdziecie na stronie Ośrodka Informacji ONZ w Warszawie.
II. Praca właściwa:
1. Rozdaj uczniom i uczennicom po kilka małych karteczek (mogą być post-ity lub pocięte kartki A4 po złożeniu na trzy, które będzie można przyklejać taśmą). Zadaj pytanie: „Z jakimi nierównościami mamy do czynienia na świecie?”. Każdy odpowiada na pytanie indywidualnie, notując każdą odpowiedź na osobnej karteczce. (2 minuty)
2. W czasie, gdy młodzież udziela odpowiedzi na postawione pytanie, rozwieś na ścianie lub tablicy 10 kartek z zadaniami wyznaczonymi w ramach Celu 10. (gotowy materiał do wycięcia znajdziesz w załączniku nr 2). Następnie zaproś uczniów i uczennice do przeczytania treści zadań Celu 10. zawieszonych na ścianie i przyklejenia wypisanych przez siebie odpowiedzi przy odpowiadających im zadaniach (lub najbliżej z nimi związanych). Daj młodzieży czas, by przeczytała także odpowiedzi swoich kolegów i koleżanek i porównała ze swoimi. Porozmawiajcie na temat tego ćwiczenia. Możesz zadać następujące pytania pomocnicze: (15 minut)
- Jakie nierówności młodzież wymieniała?
- Jakie odpowiedzi pojawiały się najczęściej?
- Jakie kwestie były dla młodzieży najważniejsze? Dlaczego?
- Czy nierówności, o których wspominała młodzież mają charakter lokalny czy globalny?
- Z czego wynikają poszczególne nierówności? (Podkreśl, że przyczyn nierówności jest wiele, m.in.: historyczne; kulturowe; przyrodnicze; polityczne; gospodarcze).
Komentarz metodyczny
Jeśli klasa jest liczna, możesz połączyć uczniów i uczennice w kilkuosobowe grupy i każdej z nich rozdać materiał pomocniczy z zadaniami Celu 10. (załącznik nr 2) i poprosić, by analogiczne ćwiczenie wykonała w ramach swojej grupy. Na forum całej klasy podsumujcie wnioski.
3. Podsumuj tę część zajęć, odnosząc się do zadań, jakie postawiono przy realizacji Celu 10; upewnij się, czy wszystkie są zrozumiałe dla młodzieży. Możesz odwołać się do informacji zawartych w części „Fakty” zamieszczonej w załączniku nr 1. (3 minuty)
4. Krótka pogadanka. Wyjaśnij, że wszystkie Cele Zrównoważonego Rozwoju są ze sobą powiązane, pokazując złożoność współczesnego świata i konieczność poszukiwania rozwiązań na płaszczyźnie globalnej. Także Cel 10. powiązany jest z wieloma innymi, miedzy innymi z Celem 1. dotyczącym „Wyeliminowania ubóstwa we wszystkich jego formach na całym świecie”. Utrzymujące się nierówności – zarówno wewnątrz państw, jak i między państwami – sprawiają, że nie tylko mamy do czynienia z nierównym dostępem do dóbr, ale także do usług, edukacji czy opieki zdrowotnej, co przekłada się na jakość życia. Likwidowanie nierówności społecznych czy ekonomicznych wymaga wprowadzania polityk na poziomach zarówno globalnym, krajowym, jak i lokalnym. (3 minuty)
5. Zapytaj młodzież, w jaki sposób można porównywać ze sobą państwa – pod względem ekonomicznym lub społecznym. Co nam daje takie porównanie w kontekście Celu 10., a szerzej – w kontekście wszystkich Celów Zrównoważonego Rozwoju? Możesz zadać następujące pytania pomocnicze (A) oraz zaprezentować tabele z poszczególnymi wskaźnikami (B), wyświetlając je z rzutnika lub na tablicy multimedialnej (warto wówczas porównać, jakie kraje znajdują się na górze listy, gdzie plasuje się Polska i jakie kraje mają podobny do Polski wynik): (15 minut)
- Jakie wskaźniki pomagają w takiej analizie? (Np. stopa bezrobocia, roczne tempo wzrostu PKB; śmiertelność niemowląt, dostęp do wody pitnej, PKB przeznaczony na edukację itp.).
- Czy ktoś się spotkał ze wskaźnikiem rozwoju społecznego – HDI (Human Development Index)? Co go wyróżnia? Na jakiej podstawie się go oblicza? (Poziom analfabetyzmu, współczynnik skolaryzacji, średnia długość życia i wartość PKB przypadająca na 1 mieszkańca).
Tabela z danymi dotyczącymi wskaźnika rozwoju społecznego.
- Kto słyszał o wieloaspektowym wskaźniku ubóstwa – MPI (Multidimensional Poverty Index)? (Podobnie jak HDI bada opiekę zdrowotną, edukację i standard życia, jednak oparty jest na sondażach gospodarstw domowych; jego poprzednikiem był wskaźnik ubóstwa społecznego – HPI [Human Povert Index]; bywa uważany za bardziej miarodajny niż HDI czy sam PKB).
Tabela z danymi dotyczącymi wieloaspektowego wskaźnika ubóstwa.
- W jaki sposób można mierzyć nierówności dotyczące płci? (Służy temu wskaźnik nierówności płci – GII [Gender Inequality Index]. Za jego pośrednictwem można analizować dyskryminację kobiet w obszarze dostępu do rynku pracy, opieki zdrowotnej, a także odnośnie statusu społecznego).
Tabela z danymi dotyczącymi wskaźnika nierówności płci.
- W jakich celach wykorzystuje się współczynnik Giniego? (Inaczej nazywany jest wskaźnikiem nierówności społecznej i dzięki niemu można analizować rozkład dochodów wewnątrz danego społeczeństwa. Im wyższy, tym nierówności w dochodach są większe).
Tabela z danymi dotyczącymi wskaźnika nierówności społecznej.
Na zakończenie tej aktywności odpowiedzcie na pytanie kluczowe: Jakie znaczenie dla rozwoju na świecie ma równość?
Komentarz metodyczny
Możesz także przeprowadzić tę część zajęć w pracowni komputerowej z dostępem do Internetu lub w miarę możliwości poprosić młodzież, by wyszukała danych za pośrednictwem telefonów komórkowych.
III. Podsumowanie:
Poproś, by młodzież w parach porozmawiała o tym, co było dla niej najciekawsze podczas zajęć oraz wymieniła po jednej informacji, którą chciałaby zapamiętać. (2 minuty)
Komentarz metodyczny: warto, aby scenariusze zawierały komentarze metodyczne dotyczące lekcji, bądź konkretnych metod wykorzystanych w czasie lekcji. Komentarz może być ogólny na końcu scenariusza, bądź w samej treści, dotyczący danego punktu, który uważasz, że powinien być skomentowany.
Zadanie domowe dla chętnych:
- Wyszukaj informacji na temat światowego indeksu szczęścia – Happy Planet Index (HPI). Zanotuj, jakie wskaźniki bierze się pod uwagę przy jego wyliczaniu; sprawdź, jakie kraje znajdują się w czołówce tego indeksu; na jakiej pozycji plasuje się Polska. Zastanów się: Jakie znaczenie, twoim zdaniem, ma ustanowienia takiego indeksu szczęścia? W jaki sposób jego istnienie można odnieść do Celów Zrównoważonego Rozwoju?
- Zinterpretuj słowa Józefa Tischnera brzmiące: „Przestańmy rozliczać świat, a zacznijmy rozliczać siebie”.
Materiały pomocnicze:
Załączniki: