Cele lekcji:
Po lekcji uczeń/uczennica:
- Pozna sposób na obliczenie własnego śladu węglowego.
- Zrozumie, że tylko połączenie działań indywidualnych i działań na poziomie międzynarodowym pomoże skutecznie odpowiedzieć na wyzwanie, jakim jest zmiana klimatu.
- Pozna działania społeczności międzynarodowej na rzecz zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych oraz przystosowania się do zmiany klimatu, której już teraz doświadczamy.
Pytanie kluczowe: Jakie działania na rzecz klimatu mogą realnie zahamować wzrost globalnej temperatury na Ziemi?
Metody i formy pracy:
- Praca indywidualna z kalkulatorem śladu węglowego
- Dyskusja moderowana
- Quiz
- Praca w małych grupach.
Materiały dydaktyczne (niezbędne do poprowadzenia lekcji):
Przed zajęciami (praca w domu lub 45 minut w pracowni komputerowej) - dla młodzieży
- Jaki jest mój ślad węglowy? - praca z kalkulatorem
Pod adresem ziemianarozdrozu.pl/kalkulator młodzież znajdzie kalkulator. Pozwala on obliczyć ślad węglowy, czyli ilość ekwiwalentu CO2, który uwalniany jest do atmosfery w związku z naszym trybem życia i aktywnościami, które podejmujemy. Zadaniem uczniów i uczennic jest odpowiadać indywidualnie na pytania, które pojawiają się na ekranie. Na tej podstawie obliczany jest ślad węglowy. Na ostatnim ekranie można porównać swój wynik do średniej w danym kraju, średniej unijnej czy światowej.
- Jak mogę zmniejszyć mój ślad? - praca z kalkulatorem
Po wypełnieniu kalkulatora po raz pierwszy młodzież ma za zadanie “pomajsterkować” przy swoich odpowiedziach, by znaleźć takie obszary, które mogą być “dźwignią zmiany”, czyli stosunkowo małą zmianą, która może przynieść największy efekt zmniejszenia emisji.
Ostatnim etapem pracy z kalkulatorem jest próba określenia, “jak żyć”, by emisja na osobę w skali roku nie przekraczała 1 tony CO2 - to bezpieczny dla planety poziom emisji, który nie powodowałby niepożądanej zmiany klimatu.
Przed zajęciami - dla osoby prowadzącej
1. Ty również oblicz swój ślad węglowy i skorzystaj z kalkulatora, by lepiej poznać jego działanie.
2. Przed lekcją wykonaj analizę materiałów w internecie i dowiedz się więcej o Porozumieniu Paryskim (np.
na stronie Komisji Europejskiej),
Pakiecie Klimatycznym UE,
Celu nr 13 - Akcja klimatyczna oraz wyzwaniach związanych z wdrażaniem rozwiązań przyjaznych klimatowi (
link). Zwróć uwagę, że Cel 13 pokrywa się w swoich założeniach z Porozumieniem Paryskim - dlatego w poniższym scenariuszu zajęć skupiamy się po prostu na szerokim spektrum działań, które można podejmować na rzecz klimatu (bez stałego odwoływania się do agendy Celów Zrównoważonego Rozwoju).
Przebieg zajęć:
1. Jak zredukować emisje CO2 do optymalnego poziomu (10 min) - dyskusja
a. Na rozpoczęcie zajęć odsłuchaj wrażenia młodzieży z pracy z kalkulatorem emisji. Przykładowe pytania, które możesz zadać:
Jaki wynik osiągnęliście wypełniając kalkulator po raz pierwszy? Komu udało się w kolejnym podejściu zredukować ślad węglowy do “poziomu bezpieczeństwa”? Uwaga: Prawdopodobnie niewielu osobom udało się zmniejszyć ślad do poziomu 1 tony CO2 / osobę / rok. Zastanówcie się wspólnie, z czego to wynika. Podpowiedź: kalkulator uwzględnia całość emisji związanych z naszym sposobem życia - również emisje pośrednie wynikające ze strat podczas przesyłu prądu, źródeł wytwarzania energii, z utrzymania przestrzeni publicznej, ze sposobu produkcji przemysłowej i rolnictwa.
b. Zadaj pytanie:
W jaki sposób możemy więc zredukować emisje, by osiągnąć optymalny ich poziom? Co jeszcze - oprócz działań indywidualnych możemy w tym temacie zrobić? Celem tej dyskusji jest pogłębienie refleksji dot. konieczności podejmowania zarówno działań indywidualnych (np. ograniczenie lotów samolotem, ograniczenie konsumpcji, wybór produktów lokalnych czy niejedzenie mięsa) jak i wdrażania rozwiązań na poziomie krajowym oraz międzynarodowym. Zapowiedz, że w drugiej połowie zajęć bliżej przyjrzyjcie się rozwiązaniom systemowym.
2. Nauka o klimacie (10 min) - quiz
a. Aby ugruntować wiedzę młodzieży w temacie zmiany klimatu wykorzystaj quiz opracowany przez redaktorów portalu Nauka o klimacie. Pobierz klipy z pytaniami (
bezpośredni link) i odtwórz wybrane z nich na komputerze lub wyświetl wybrane filmiki (o długości ok. 1,5 min) bezpośrednio ze strony (
LINK). Pytania pokazują skalę zjawiska, źródła problemu i scenariusze przyszłości (zależne od podjęcia bądź wstrzymania się od akcji klimatycznych).
Przygotuj dla każdego ucznia tabliczki z literkami: a) b) c) d).
b. Możesz wprowadzić element rywalizacji przyznając punkty: 2 dla pierwszej osoby, która udzieli poprawnej odpowiedzi (podniesie tabliczkę z poprawną literką a), b), c) lub d)), 1 punkt dla każdej kolejnej, która również dobrze odpowie.
3. Porozumienie Paryskie = Cel 13 (20 min) - praca w małych grupach i na forum
a. Podsumuj dotychczasowe tematy poruszone podczas tej lekcji:
Obserwujemy obecnie zmianę klimatu, która nie miała nigdy wcześniej miejsca; działalność człowieka jest jej główną przyczyną ale też działalność człowieka może zapobiec najbardziej negatywnym scenariuszom rozwoju sytuacji; społeczność międzynarodowa jest zmobilizowana do działania na rzecz klimatu. Wyrazem tej gotowości jest wskazanie akcji klimatycznej jako jednego z Celów Zrównoważonego Rozwoju (Cel 13) a przede wszystkim podpisanie (ale jeszcze nie ratyfikowanie) przez wszystkie kraje ONZ Porozumienia Paryskiego. Wyświetl mapę (
LINK), która prezentuje aktualny stan ratyfikacji Porozumienia Paryskiego. Główne ustalenia Porozumienia to niedopuszczenie do tego, by temperatura globalna wzrosła o więcej niż 2 st. C oraz stworzenie i opracowanie dokładnych zasad funkcjonowania funduszu adaptacyjnego, który ma pomóc krajom w radzeniu sobie ze skutkami zmiany klimatu.
b. Zaznacz, że dojście do tego momentu, który mamy obecnie, zajęło społeczności międzynarodowej dziesiątki lat.
Dziś nie kwestionuje się faktu, że najbardziej dotkliwie zmiany klimatu doświadczają kraje Południa oraz że w największym stopniu za obecną sytuację odpowiedzialne są kraje globalnej Północy. Wciąż toczą się jednak dyskusje, w jaki sposób zadośćuczynić i pomóc w adaptacji do nowej rzeczywistości oraz w jaki sposób zatrzymać rozpędzoną machinę wzrostu emisji i złagodzić sytuację. Wytłumacz, że za chwilę młodzież będzie mogła włączyć się do dyskusji o rozwiązaniach, podejmowanych w skali globalnej, odpowiadających na i/lub zapobiegających zmianie klimatu.
c. Poproś, by osoby połączyły się w czwórki. Rozdaj rozcięty materiał “Działania dla klimatu” i daj chwilę młodzieży na zapoznanie się z nim. Następnie poproś o ocenę zasadności każdego z rozwiązań.
Komentarz metodyczny: Jeśli grupa wolniej pracuje możesz na tym etapie poprosić młodzież o wybranie tylko paru rozwiązań, które będą oceniać.
W ocenie może pomóc ten zestaw pytań:
- Czy rozwiązanie to będzie można wdrożyć w ciągu najbliższych 14 lat (do 2030 roku)?
- Czy może do tego czasu przynieść znaczące efekty / efekty na dużą skalę?
- Czy rozwiązanie dotyka sedna problemu, czy tylko “leczy symptomy”?
- Czy rozwiązanie jest perspektywiczne - nie zamyka drogi przyszłym pokoleniom do rozwoju, nie eksploatuje nadmiernie zasobów planety, jest korzystne, przyjmując długofalową perspektywę?
d. Po 10 minutach pracy w czwórkach poproś o podzielenie się na forum ocenami rozwiązań wraz z argumentacją przedstawioną przez młodzież. Odpowiedzi młodzieży mogą się różnić. Celem aktywności jest poznanie różnych proponowanych rozwiązań, które podnoszone są w dyskusji publicznej. Ważne też, by wzbudzić w młodzieży świadomość tego, że ich oceny będą różne w zależności od przyjętych priorytetów czy perspektywy a także od znajomości szczegółów każdego z rozwiązań (ta aktywność bazuje tylko na skrótowym ujęciu tych skomplikowanych mechanizmów).
4. Ewaluacja zajęć (5 min)
Poproś, by młodzież zapisała w zeszytach, jakie wnioski wynoszą z dzisiejszych zajęć, czego się nauczyli. Chętne osoby mogą podzielić się tymi refleksjami na forum.
Komentarz metodyczny: Ze względu na dużą ilość materiałów multimedialnych sugerujemy realizację tych zajęć we współpracy z pracownią informatyczną.
5. Praca domowa dla chętnych
Na stronie
Ziemia na rozdrożu znajduje się jeszcze jedna gra obrazująca złożoną tematykę działania na rzecz klimatu pt. Świat na rozdrożu. Chętne osoby mogą ją pobrać za darmo i zainstalować na komputerze (z systemem Windows). Gra - napisana przez Marcina Popkiewicza, jednego z największych autorytetów w dziedzinie nauki o klimacie w Polsce - napisana została w języku polskim. Pozwala zasiąść za sterami wybranego kraju i podejmować strategiczne decyzje określające kierunek jego rozwoju. Dzięki temu młodzież jeszcze lepiej zrozumie dynamikę działań na rzecz klimatu i dobrego życia na Ziemi.
6. Materiał pomocniczy: “Działania dla klimatu”