Odniesienie do podstawy programowej: BIOLOGIA, III etap edukacyjny
X. Globalne i lokalne problemy środowiska. Uczeń:
1) przedstawia przyczyny i analizuje skutki globalnego ocieplenia klimatu.
HISTORIA, III etap edukacyjny - zakres podstawowy
31. Rozwój cywilizacji przemysłowej. Uczeń:
2) podaje przykłady pozytywnych i negatywnych skutków procesu uprzemysłowienia, w tym dla środowiska naturalnego.
WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE, III etap edukacyjny - zakres podstawowy
23. Problemy współczesnego świata. Uczeń:
1) porównuje sytuację w państwach globalnego Południa i globalnej Północy i wyjaśnia na przykładach, na czym polega ich współzależność;
3) wyjaśnia, odwołując się do przykładów, na czym polega globalizacja w sferze kultury, gospodarki
i polityki; ocenia jej skutki;
4) rozważa, jak jego zachowania mogą wpływać na życie innych ludzi na świecie (np. oszczędzanie wody i energii, przemyślane zakupy).
PRZYRODA, IV etap edukacyjny - przedmiot uzupełniający
4. Dylematy moralne w nauce. Uczeń:
9) przedstawia problemy związane z eksploatacją
zasobów naturalnych, wskazując przykłady niszczącej działalności człowieka.
6. Nauka w mediach. Uczeń:
5) analizuje materiały prasowe oraz z innych środków przekazu, wskazując różne aspekty wybranych problemów globalnych (energetyka, ocieplanie się klimatu, itp.).
15. Ochrona przyrody i środowiska. Uczeń:
1) przedstawia mechanizm efektu cieplarnianego
i omawia kontrowersje dotyczące wpływu człowieka na zmiany klimatu;
6) określa cele zrównoważonego rozwoju
i przedstawia zasady, którymi powinna kierować się gospodarka świata.
16. Nauka i sztuka. Uczeń:
8) wskazuje zmiany środowiska, np. krajobrazu pod wpływem działalności człowieka albo klimatyczne, jakie można zauważyć porównując krajobrazy przedstawione w dawnym malarstwie z ich stanem współczesnym.
BIOLOGIA, IV etap edukacyjny - zakres podstawowy
2. Różnorodność biologiczna i jej zagrożenia. Uczeń:
2) przedstawia podstawowe motywy ochrony przyrody (egzystencjalne, ekonomiczne, etyczne i estetyczne);
7) uzasadnia konieczność międzynarodowej współpracy w celu zapobiegania zagrożeniom przyrody, podaje przykłady takiej współpracy (np. CITES, „Natura 2000", Agenda 21).
GEOGRAFIA, IV etap edukacyjny - zakres podstawowy
2. Zróżnicowanie gospodarcze świata. Uczeń:
8) charakteryzuje i ocenia zróżnicowanie i zmiany struktury wykorzystania surowców energetycznych na świecie; dokonuje oceny zjawiska uzależnienia produkcji energii na świecie od źródeł zaopatrzenia surowców nieodnawialnych, potrafi wyjaśnić twierdzenie „ropa rządzi światem".
3. Relacja człowiek-środowisko przyrodnicze a zrównoważony rozwój. Uczeń:
1) formułuje problemy wynikające z eksploatowania zasobów odnawialnych i nieodnawialnych; potrafi przewidzieć przyrodnicze i poza przyrodnicze przyczyny i skutki zakłóceń równowagi ekologicznej;
3) rozróżnia przyczyny zachodzących współcześnie globalnych zmian klimatu (ocieplenia globalnego) i ocenia rozwiązania podejmowane w skali globalnej i regionalnej zapobiegające temu zjawisku;
zwiń
Odniesienie do podstawy programowej:BIOLOGIA, III etap edukacyjny
X. Globalne i lokalne problemy środowiska. Uczeń:
1) przedstawia przyczyny i analizuje skutki globalnego ocieplenia klimatu.
HISTORIA, III etap edukacyjny - zakres podstawowy
31. Rozwój cywilizacji przemysłowej. Uczeń:
2) podaje przykłady pozytywnych i... więcej
Miejsce:
sala lekcyjna.
Materiały:
papier do notatek, pisaki, 3 duże arkusze papieru, powielony w kilku egzemplarzach załącznik nr 1 (1 egz. na 4-5 osób).
Cel ogólny:
Ukazanie wpływu skutków zmian klimatu na sytuację mieszkańców krajów globalnego Południa, którzy od dekad walczą z ubóstwem oraz roli mieszkańców bogatej Północy (jako odpowiedzialnych za zmiany klimatu oraz tych, którzy mogą podjąć realne kroki dla naprawy sytuacji poprzez ochronę klimatu i wsparcie adaptacji do zmian klimatu w najbiedniejszych krajach).
Cele szczegółowe:
- uczennica/uczeń wymienia przyczyny zmian klimatu,
- porównuje roczne emisje dwutlenku węgla w przykładowych krajach,
- potrafi własnymi słowami wyjaśnić czym jest odpowiedzialność oraz odpowiedzialność historyczna,
- na podstawie czytanych artykułów wypowiada się na temat sytuacji mieszkańców globalnego Południa w kontekście zmian klimatu,
- uzasadnia konieczność społeczną, polityczną, gospodarczą i moralną zrównoważonego i sprawiedliwego rozwoju całego świata,
- wyciąga ogólne wnioski na podstawie przykładów z życia oraz danych,
- wyrabia w sobie poczucie odpowiedzialności.
Przed zajęciami
Poproś uczniów o przeczytanie co najmniej jednego artykułu (z internetu lub gazety) poświęconego sytuacji życiowej Afrykańczyków.
Przebieg zajęć
Zajęcia rozpoczynamy przypomnieniem przyczyn zmian klimatu. Poproś uczniów o wymienienie gazów cieplarnianych oraz ich najważniejszych źródeł (spalanie paliw kopalnych, w tym energetyka i transport, przemysł, a także rolnictwo - zarówno uprawy, jak i hodowla). Jeśli jest taka potrzeba, przypomnij, że średnia temperatura Ziemi w czasie ostatnich 150 lat wzrosła o prawie 0,7°C, a biorąc pod uwagę pewną bezwładność układu klimatycznego Ziemi w powiązaniu z ilością obecnych w atmosferze gazów cieplarnianych temperatura nieuchronnie wzrośnie o minimum 1,4°C, co oznacza, że już teraz obserwowane skutki zmian klimatu takie, jak ekstremalne zjawiska pogodowe, długotrwałe susze, niszczące powodzie i huragany będą nieść jeszcze większe zniszczenia, a przede wszystkim będą pogłębiać ubóstwo krajów rozwijających się.
Zapisz na tablicy cytat autorstwa Antoine de Saint- Exupery: „Być człowiekiem to właśnie być odpowiedzialnym". Zapytaj, czym jest odpowiedzialność, a także poproś o podanie przykładów, kiedy ktoś jest za coś odpowiedzialny na poziomie codziennego życia ludzi, jaki na poziomie instytucjonalnym (za co odpowiedzialny jest np. nauczyciel, minister, instruktor nauki jazdy, urzędnik) oraz na poziomie społeczeństw (za co odpowiedzialne są rządy, narody). Zapytaj, z czym kojarzy się uczniom pojęcie „historycznej odpowiedzialności".
Zaprezentuj uczniom dane nt. emisji dwutlenku węgla przez poszczególne kraje (załącznik nr 1). Możesz je powielić po 1 sztuce na 4 osoby. Zwróć uwagę na stosunek emisji pomiędzy krajami wysokorozwiniętymi i rozwijającymi się - które kraje mają najwyższą roczną emisję, a jak wygląda emisja w przeliczeniu na jednego mieszkańca. Poproś o wyciągnięcie wniosków z otrzymanych danych. Następnie zwróć uwagę uczniów na dwa ważne aspekty dyskusji o emisji gazów cieplarnianych. Pierwszy z nich to historyczna emisja oznaczona od czasów rewolucji przemysłowej. Kraje rozwinięte odpowiadają za każde 7zl0 ton C02, które znajdują się w atmosferze. Jak wynika z badań World Resources Institute, Stany Zjednoczone wprowadziły do atmosfery w okresie od 1900 do 2002 roku, 1050 ton dwutlenku węgla w przeliczeniu na jednego mieszkańca swojego kraju, Chiny 68 ton, zaś Indie 25 ton. Druga sprawa to obecna nierówność pomiędzy bogatą Północą i biednym Południem. Aby wyrównać dzielącą nas przepaść, konieczny będzie wzrost emisji w krajach rozwijających się, gdzie obecnie emisji prawie nie ma (łączna emisja krajów Afryki bez Egiptu i RPA wynosi nieco więcej niż połowa emisji samych Niemiec, kraje te łącznie odpowiedzialne są zaledwie za 1,6% światowej emisji). Za połowę światowej emisji C02 odpowiedzialny jest 1 miliard najbogatszych mieszkańców globu, zaś 1 miliard najbiedniejszych ludzi emituje tylko 3% C02.
„19 milionów mieszkańców Nowego Jorku emituje więcej C02 niż 766 milionów ludzi zamieszkujących 50 najbiedniejszych krajów świata". W wielu przypadkach za wzrost emisji w krajach rozwijających się odpowiedzialne są koncerny, które przenoszą tam z Ameryki lub Europy swoją produkcję.
Podziel uczniów na pary i każdej parze przyporządkuj litery: A, B lub C. Zadbaj o to, by w grupach A,B i C było tyle samo uczniów (np. w klasie 24-osobowej - będą po 4 grupy z każdej litery). W przypadku gdy liczba uczniów nie pozwoli na utworzenie odpowiedniej ilości par - możesz dołączyć dodatkowych uczniów i stworzyć trójki. Każdej parze A daj karteczkę z pytaniem: „Dlaczego to w mieszkańców krajów rozwijających się najbardziej uderzają skutki zmian klimatu?". Każdej parze B daj karteczkę z pytaniem: „Jaką rolę w obecnej sytuacji mieszkańców krajów rozwijających się odegrali w historii i odgrywają dzisiaj mieszkańcy krajów wysokorozwiniętych?", a każdej parze C pytanie: „Co trzeba zrobić, by sytuacja życiowa mieszkańców globalnego Południa poprawiła się?". Każda para powinna też posiadać papier do notatek i pisaki. Pary powinny się rozproszyć po sali. Na dane hasło, do każdej pary A powinna dołączyć jedna para B i jedna para C.
W takich połączonych grupach uczniowie pracują nad odpowiedzią na pytanie grupy A czyli:
„Dlaczego w mieszkańców krajów rozwijających się najbardziej uderzają skutki zmian klimatu?".
Pomysły i przemyślenia grupy notuje przedstawiciel pary A, zadaniem pary A jest, korzystając z wiedzy swojej i kolegów z par B i C, jak najpełniej odpowiedzieć na pytanie. Na pracę przeznaczamy ok. 5 minut, a następnie następuje zmiana par, tym razem to do każdej pary B powinna dołączyć para A i C, przy czym pary w połączonych grupach nie powinny powtarzać się w stosunku do wcześniejszej rundy. W zespołach uczniowie odpowiadają na pytanie B, po zakończeniu robimy jeszcze jedną zmianę i tym razem to para C jest wiodącą i zespoły odpowiadają na pytanie C. Po zakończeniu wszystkich rund zwróć się do uczniów, by połączyli się w trzy duże zespoły według liter, tzn. wszystkie pary A razem, wszystkie B i wszystkie C. W takich zespołach uczniowie porządkują odpowiedzi na pytania i zapisują je na dużym arkuszu papieru w dowolnej, ale przejrzystej formie.
W podsumowaniu poproś przedstawicieli grup o zaprezentowanie najistotniejszych myśli wypracowanych podczas rozmów. Taka metoda pracy pozwala wydobyć wiedzę i przemyślenia każdego ucznia, uczniowie uczą się od siebie nawzajem, a ponieważ następuje ciągła rotacja młodzież ma okazję porównać swoje i kolegów obserwacje i refleksje. Na zakończenie zajęć poproś uczniów, by indywidualnie odpowiedzieli na poniższe pytania (na głos lub na kartce).
Myśląc o zmianach klimatu dokończ poniższe zdania:
Jako mieszkańcowi bogatej Północy wstyd mi...
Boję się, że ...
Mam nadzieję, że ...
Ode mnie zależy czy ...
Gdybym bym/była mieszkańcem globalnego Południa chciałbym powiedzieć Europejczykom ...
Gdyby to ode mnie zależało, polityka klimatyczna Polski zakładałaby...
Literatura:
• Broszura Dla klimatu przeciw ubóstwu, wyd. PZS, 2010,
http://dlaklimatu.pl/IMG/pdf/P_Brochure_WEB-2.pdf
• Jean-Pascal van Ypersele, Zmiany klimatyczne uderzają w najsłabszych [w:] Zmiany klimatyczne - impas i perspektywy. Punkt widzenia krajów Południa, wyd. PAH, Warszawa 2010,
http://pdsc.p1/images/stories/publikacje/ksiazki/zmiany_klimatyczne.pdf
• Trends in global C02 emissions 2012,
Jos G.J. 0livier, Greetjanssens-Maenhout, JeroenA.H.W. Peters, PBL Netherlands Environmental Assessment Agency, 2012, http://edgar.jrc.ec.europa.eu/ CO2REPORT2012.pdf
• Emission Database for Global Atmospheric Research (EDGAR), European Commission, Joint Research Centre (JRC) and PBL Netherlands Environmental Assessment Agency, 2011, http://edgar.jrc.ec.europa.eu
• United Nations Millennium Development Goals Indicators,
http://mdgs.un.org/unsd/mdg/Data.aspx
• C02 Emissions from Fuel Combustion -2011 Highlights,
http://www.iea.org/co2highlights/C02highlights.pdf
• Statistical Review ofWorld Energy 2012,
http://www.bp.com/liveassets/bp_internet/globalb p/globalbpukenglish/reportsandpublications/s tatistical_energy_review_2011/STAGING/local_assets/spreadsheets/statistical_review_of_world_energy_full_report_2012.xlsx