| |
Algieria |
Polska |
| Stolica |
Algier |
Warszawa |
| Powierzchnia w tys. km² |
2 382 |
313 |
| Liczba ludności w milionach |
35,5 |
38,5 |
| HDI (miejsce w rankingu na 187 krajów) |
96 |
39 |
| HPI (miejsce w rankingu na 151 krajów) |
86 |
71 |
| PKB na osobę w dolarach wg parytetu siły nabywczej ($ PPP) |
8 433 |
19 885 |
| Procent mieszkańców żyjących za mniej niż 1.25 $ dziennie |
6,8 |
0 |
| Przewidywana długość życia (w latach) |
73,1 |
76,1 |
| Śmiertelność dzieci poniżej 5 r.ż. (na 1000 żywych urodzeń) |
32 |
7 |
| Alfabetyzacja dorosłych powyżej 15 r.ż. (%) |
72,6 |
99, |
| Ślad ekologiczny (globalnych ha/os) |
1,6 |
3,9 |
| Deklarowane poczucie zadowolenia z życia (punkty w skali 1-10) |
5,2 |
5,8 |
Oprac. na podst. Human Development Report 2011, Happy Planet Index 2012.
Algieria – nowe oblicze tradycji
oprac. Katarzyna Jarecka-Stępień
Położona w Maghrebie Algieria, której nazwa wywodzi się od słowa al-dżazair (arab. wyspy otaczające Algier), jest państwem o największej powierzchni w Afryce. Obecne granice Algierii zostały ustanowione jeszcze w dziewiętnastym wieku, gdy Algieria była kolonią Francji.
Algieria to kraj ludzi młodych, gdzie jeden na dwóch Algierczyków ma mniej niż dwadzieścia pięć lat. Widać to zwłaszcza w miastach i stolicy, które pełne są kawiarni, barów i nocnych klubów. W 2011 roku liczba ludności wyniosła nieco ponad trzydzieści pięć milionów. Pod względem etnicznym dziewięćdziesiąt dziewięć procent ludności stanowią przybyli w siódmym wieku Arabowie (osiemdziesiąt procent tej grupy) i Berberowie (dwadzieścia procent tej grupy), pozostały jeden procent to Europejczycy. Plemiona berberyjskie (m.in. Kabylowie, Tuaregowie, Mozabici) są ludnością rdzenną, która zamieszkiwała obszar obecnej Algierii jeszcze przed inwazją arabską. Zachowali świadomość odrębności, własne tradycje i obyczaje. Do dziś używają swoich języków z grupy tamazight, choć na co dzień Algierczycy posługują się językiem arabskim z dużymi wpływami języka francuskiego.
Islam, który wyznaje dziewięćdziesiąt dziewięć procent mieszkańców kraju, stanowi podstawę nie tylko życia religijnego. Jest również siłą jednoczącą, tworzącą wspólną płaszczyznę życia w wymiarze politycznym, społecznym i kulturowym. W okresie kolonialnym religię powiązano z walką o niepodległość i oparto na niej koncepcję niezależnego ludu algierskiego. Dziś islam to przede wszystkim normy etyczne i wartości kształtujące zachowania społeczne. Jego wpływ i obecność są szczególnie widoczne w najważniejszych momentach życia, takich jak narodziny, zaślubiny czy śmierć. W takich chwilach to właśnie religia jednoczy rodziny, klany, plemiona i cały naród.
Jedność ta okazuje się istotna, gdyż historia Algierii to niekończące się pasmo najazdów i wojen. Obecni tu byli Fenicjanie, Rzymianie, Arabowie, Hiszpanie, Turcy, Francuzi. Największy wpływ na Algierczyków wywarł podbój muzułmański i francuski kolonializm. Francuzi rządzili Algierią sto trzydzieści dwa lata. Ich panowanie zakończyła krwawa wojna, która doprowadziła do niepodległości w 1962 roku. Rozpoczęta kilkadziesiąt lat później transformacja polityczna kraju przyniosła kolejną wojnę. W grudniu 1991 roku Islamski Front Ocalenia (FIS) wygrał pierwszą turę wyborów, co zaniepokoiło elity rządzące. Interweniowała armia. Efektem była trwająca dekadę wojna domowa, w której śmierć poniosło ponad sto tysięcy Algierczyków. W wyborach prezydenckich w 1999 roku zwyciężył popierany przez armię Abdelaziz Bouteflika. Nowy prezydent doprowadził do zakończenia wojny, ustabilizował sytuację polityczną i zainicjował reformy. Ich celem jest modernizacja i rozwój społeczno-gospodarczy kraju. Głównym wyzwaniem pozostaje doprowadzenie do dywersyfikacji gospodarki celem zmniejszenia jej uzależnienia od sektora ropy i gazu, przynoszącego około czterdzieści pięć procent PKB, sześćdziesiąt procent wpływów budżetowych i ponad dziewięćdziesiąt pięć procent dochodów eksportowych.
Za sprawą swojego położenia, Algieria jest zróżnicowana pod względem klimatycznym. Klimat, który na wybrzeżu zachwyca łagodnością, z każdym kilometrem w głąb lądu nabiera ostrzejszego charakteru. Latem znad obszarów Sahary w stronę wybrzeża wieje suchy i gorący wiatr, zwany sirocco, który powoduje zapylenie powietrza i gwałtowny wzrost temperatury nawet do czterdziestu stopni. Większość ludności zamieszkuje żyzne wybrzeże zwane tell, gdyż niemal cztery piąte powierzchni kraju stanowi pustynia. To ona sprawia, iż w nadbrzeżnej części kraju gęstość zaludnienia dochodzi nawet do dwustu czterdziestu pięciu osób na kilometr kwadratowy, zaś na południu jest to zaledwie jedna osoba na kilometr kwadratowy. Saharę zamieszkują Tuaregowie, którzy tradycyjnie prowadzą koczowniczy tryb życia. W konsekwencji dziewięćdziesiąt procent ludności zamieszkuje jedynie dziesięć procent terytorium Algierii. Zaledwie trzy procent gruntów nadaje się pod uprawę. Produkcja rolna osłabiana jest przez susze, słabą irygację i brak maszyn. Najczęściej uprawiane są pszenica, jęczmień i kukurydza, a także owoce i warzywa. Większość produkowanej żywności przeznaczona jest na rynek wewnętrzny, ale zaspokaja jedynie dwadzieścia pięć procent potrzeb żywnościowych. W strukturze importu znaczny udział przypada zatem na towary żywnościowe. Z drugiej strony, kraj posiada bogate zasoby wielu surowców naturalnych, w szczególności nośników energii: gazu i ropy naftowej, a także złota, diamentów czy uranu, co pozwala niwelować braki produkcji rolnej.
Od 2011 roku w Algierii regularnie dochodzi do protestów, które swym charakterem nawiązują do rewolucji Arabskiej Wiosny na Bliskim Wschodzie. Fala protestów skłoniła algierski rząd do wzmocnienia procesu reform, które mają na celu wzrost gospodarczy i zapewnienie miejsc pracy młodym Algierczykom. W tym kontekście jeden z ważniejszych problemów stanowi niski poziom edukacji. Jeszcze trzydzieści pięć lat temu, w 1977 roku, tylko czterdzieści dwa procent społeczeństwa umiało czytać i pisać. Obecnie ponad dziewięćdziesiąt pięć procent dzieci uczęszcza do szkoły podstawowej, a połowa jest zapisana do szkoły średniej. Mimo to nadal na trzydzieści pięć milionów mieszkańców około dziesięć milionów to analfabeci. Jest to tłumaczone głównie tradycyjnym stylem życia Berberów, którzy zachęcają kobiety, by pozostawały w domach.
Mimo iż wskaźnik rozwoju społecznego i wartość 7 657 dolarów PKB per capita (2011) – Polska 13 540 dolarów – pozwala sytuować Algierię w gronie krajów średniozamożnych, to jeszcze w 1999 roku około dwadzieścia trzy procent ludności żyło poniżej progu ubóstwa (obecnie około dwa procent żyje za mniej niż dolara dziennie). Podobnie jak Polska, kraj boryka się z wysokim bezrobociem, które w ubiegłym roku wśród młodzieży przekroczyło dwadzieścia procent (w Polsce 23,7 procent). Trudna sytuacja na rynku pracy zmusiła wielu ludzi do emigracji ze wsi do miast, a także za granicę. Rocznie Algierię opuszcza jedna na sto osób. Emigranci wyjeżdżają głównie do Francji i wielu z nich wraca do domu tylko latem, by choć na chwilę zobaczyć swoje rodziny. Wracają do miast, których serce stanowi medyna (stare miasto). Niczym labirynt splatają się w niej wąskie, zacienione uliczki przepełnione aromatem przypraw, pokrzykującymi sprzedawcami i ludźmi grającymi w piłkę nożną czy domino – ulubioną grę Algierczyków. Poza tym reliktem starego stylu życia, algierskie miasta to dziś mieszanka wpływów Zachodu i arabskiej tradycji.
Tradycję i dawny styl życia widać między innymi w kuchni. Narodową potrawą Algierii jest kuskus – kasza z pszenicy podawana przeważnie z jagnięciną, rodzynkami i warzywami. W algierskim jadłospisie jest to tak podstawowe danie, że jego arabską nazwę ta\'am tłumaczy się jako żywność. W algierskiej kuchni nie może zabraknąć bagietki i cienkich pszennych placków. Inne popularne potrawy to szorba, czyli pikantna zupa jarzynowa, czy dolma – faszerowane mięsem pomidory, papryki lub cukinie. Sekret kuchni tkwi przede wszystkim w proporcjach użytych przypraw, takich jak cynamon, kardamon, szafran, kminek, kolendra, mięta, koper włoski czy goździki.
Społeczną przestrzeń Algierczyków konstruują różnorodne światy. Ta wielopłaszczyznowość jest szczególnie widoczna w sztuce. Popularna muzyka algierska przeplata dziś klasyczne dźwięki arabskie i berberyjskie z dawnymi dźwiękami muzułmańskiej Andaluzji i koczowniczych plemion beduińskich. Typowym gatunkiem muzycznym jest raï, z arabskiego ra’y – opinia, pogląd. Na raï składa się muzyka instrumentalna i proste utwory poetyckie. Do najbardziej znanych twórców raï należą Khaled i Cheb Mami, którzy koncertowali w Europie i Stanach Zjednoczonych. Niejednokrotnie młodzi Algierczycy używają muzyki raï do wyrażania swoich poglądów politycznych i społecznego niezadowolenia.
Nowoczesność jest natomiast szczególnie widoczna w miastach, gdzie zarówno mężczyźni, jak i młode kobiety noszą europejskie stroje. Jest to sytuacja o tyle wyjątkowa, że w kulturze arabskiej kobieta ma słabszą pozycję społeczną od mężczyzn. Dla nich przeznaczona była tradycyjnie przestrzeń prywatna, domowa. To mężczyźni inicjowali działania i podejmowali decyzje w sferze publicznej. W niepodległej Algierii sytuacja uległa diametralnej zmianie. To zazwyczaj kobiety pełnią tu rolę żywiciela rodziny. W 2007 roku około siedemdziesiąt procent czynnych zawodowo prawników i około sześćdziesiąt procent sędziów stanowiły kobiety. Kobiety stanowią również około sześćdziesiąt procent studentów szkół wyższych. W dwudziestym pierwszym wieku dla młodego pokolenia granica podziału na świat męski i żeński, prywatny i publiczny, zewnętrzny i wewnętrzny coraz bardziej się zaciera. A młodzi Algierczycy są coraz bardziej otwarci na świat i nowe wartości.