Odniesienie do podstawy programowej: Przedmiot: Język polski
III etap edukacyjny, gimnazjum
Cele kształcenia – wymagania ogólne
I. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji.
Uczeń samodzielnie dociera do informacji; rozumie komunikaty o coraz bardziej skomplikowanej organizacji – werbalne i niewerbalne; podejmuje refleksję nad znaczeniami słów i dąży do ich dokładnego rozumienia; krytycznie ocenia zawartość komunikatów.
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji.
1. Czytanie i słuchanie. Uczeń:
1) odbiera komunikaty pisane, mówione, w tym nadawane za pomocą środków audiowizualnych – rozróżnia informacje przekazane werbalnie oraz zawarte w dźwięku i obrazie;
2) wyszukuje w wypowiedzi potrzebne informacje oraz cytuje odpowiednie fragmenty tekstu;
6) rozpoznaje wypowiedzi o charakterze emocjonalnym i perswazyjnym;
7) rozpoznaje intencje wypowiedzi (aprobatę, dezaprobatę, negację, prowokację);
10) rozróżnia gatunki publicystyczne prasowe, radiowe i telewizyjne (artykuł, wywiad, reportaż).
II. A naliza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń zna teksty literackie i inne teksty kultury wskazane przez nauczyciela.
1. Wstępne rozpoznanie. Uczeń:
1) opisuje odczucia, które budzi w nim dzieło;
2) rozpoznaje problematykę utworu.
2. Analiza. Uczeń:
4) wskazuje funkcje użytych w utworze środków stylistycznych z zakresu słownictwa (neologizmów, archaizmów, zdrobnień, zgrubień, metafor), składni (powtórzeń, pytań retorycznych, różnego typu zdań i równoważników), fonetyki (rymu, rytmu, wyrazów dźwiękonaśladowczych);
3. Interpretacja. Uczeń:
1) przedstawia propozycję odczytania konkretnego tekstu kultury i uzasadnia ją;
2) uwzględnia w interpretacji potrzebne konteksty, np. biograficzny, historyczny;
III. Tworzenie wypowiedzi.
1. Mówienie i pisanie. Uczeń:
5) uczestniczy w dyskusji, uzasadnia własne zdanie, przyjmuje poglądy innych lub polemizuje z nimi;
zwiń
Odniesienie do podstawy programowej:Przedmiot: Język polski
III etap edukacyjny, gimnazjum
Cele kształcenia – wymagania ogólne
I. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji.
Uczeń samodzielnie dociera do informacji; rozumie komunikaty o coraz bardziej skomplikowanej organizacji – werbalne i... więcej
Zagadnienia:
• Władza polityczna, demokracja i prawa człowieka
• Różnorodność i stosunki międzykulturowe
Czas trwania:
• 45 minut
Pytanie kluczowe:
• Jak mówić o innych kulturach i o odmienności?
Cele zajęć:
• Zastanowisz się nad własnym stereotypowym myśleniem i przeanalizujesz, na czym polega mechanizm stereotypizacji.
• Zapoznasz się z felietonem kenijskiego pisarza – Binyavangi Wainainy.
• Wyjaśnisz, czym jest ironia i na czym polega ironiczny charakter omawianego felietonu.
• Poznasz figury retoryczne: antyfraza, sarkazm, persyflaż.
Metody:
• Burza pomysłów
• Praca z tekstem literackim
Formy pracy:
• Praca indywidualna
• Praca w parach
Środki dydaktyczne i materiały:
• Załączniki
Przebieg zajęć:
1. Przeprowadź krótką burzę pomysłów, prosząc młodzież o zapisanie na kartkach lub w zeszytach trzech pierwszych skojarzeń, jakie przychodzą im na myśl, gdy słyszą słowo „Afryka”. Odsłuchaj odpowiedzi na forum klasy.
2. Wyjaśnij, że podobne ćwiczenie przeprowadzono w grupie uczniów i uczennic z Kenii, Nigerii, Senegalu i Beninu – poproszono ich, żeby powiedzieli, z czym kojarzy im się Europa. Odczytaj stwierdzenia (załącznik nr 1; możesz je również skserować i rozdać), a następnie zapytaj młodzież:
• Czy zgadza się z tymi stwierdzeniami na temat Europejczyków i Europejek?
• Jak się czuła, słysząc te stwierdzenia na temat Europejczyków i Europejek?
Zwróć uwagę młodzieży na fakt, że sposób, w jaki ludzie patrzą na inne kultury czy w ogóle na inność, wynika z wielu czynników – uwarunkowań historycznych, częstotliwości wzajemnych kontaktów, znajomości specyfiki danej grupy, społeczności lub jej kultury, stereotypów funkcjonujących na jej temat itp. W przypadku części krajów Afryki wpływ na postrzeganie Europy i jej mieszkańców i mieszkanek miały m.in.: kontakty handlowe, w tym proceder handlu niewolnikami, misje chrześcijańskie oraz kolonializm. Na przykład w Beninie po dzień dzisiejszy obcokrajowcy bywają traktowani z pewną dozą nieufności – nie wiadomo bowiem, jakie są ich intencje; świadczą o tym np. różne określenia na obcokrajowców używane w Beninie: „zo djè agué” (w języku fon oznacza to dosłownie „ogień nadciąga nad wybrzeże”), „oyinbo” (w języku yoruba – „bez skóry”, „biały”). Informacje pochodzą od Jacoba Sovoessiego, pedagoga z Beninu
3. Wróć do burzy pomysłów, od której rozpoczęła się lekcja. Poproś, żeby młodzież jeszcze raz spojrzała na swoje notatki i po zapoznaniu się ze spostrzeżeniami grupy Afrykanów/Afrykanek na temat Europy zastanowiła się:
• W jakim stopniu wydaje się jej, że wypisane wcześniej skojarzenia są prawdziwe?
• Jak mogą się czuć osoby, o których pisze się, mówi lub myśli w taki sposób?
4. Poproś młodzież o przypomnienie, czym jest ironia i podanie kilku przykładów, które to zilustrują. Wyjaśnij, że za chwilę przeczytacie ironiczny felieton kenijskiego pisarza Binyavangi Wainainy pt. „Jak pisać o Afryce” i będziecie wyszukiwać w nim przykładów ironii.
5. Rozdaj uczniom i uczennicom felieton Binyavangi Wainainy (załącznik nr 2). Poproś, aby każdy akapit odczytywała inna osoba i za każdym razem omawiajcie wspólnie daną część tekstu, zastanawiając się, co jest przedmiotem ironii i jaka była intencja autora. Sprawdźcie, czy autor zastosował którąś z wymienionych figur retorycznych: antyfrazę (użycie wyrazu przeciwstawnego), sarkazm (gorzka ironia godząca w adresata), persyflaż (szyderstwo pod pozorem uprzejmości).
6. Na podstawie przeczytanego tekstu i własnych refleksji odpowiedzcie na pytanie kluczowe: Jak mówić o innych kulturach i odmienności? Możecie stworzyć wspólną listę wskazówek.
Praca domowa:
1. Poleć uczniom i uczennicom, by przeczytali dziesięć wskazówek z publikacji wydanej przez Fundację „Afryka Inaczej” pt. „Jak mówić i pisać o Afryce” i zastanowili się, które z nich są zbieżne z przekazem, jaki daje w swoim felietonie Binyavanga Wainaina.
2. Zachęć, by młodzież przeczytała poradnik „Jak mówić i pisać o Afryce” – uczniowie i uczennice mogą dobrać się w pary i wówczas każda para czyta jeden felieton będący rozwinięciem danej wskazówki (każdy ma około jedną stronę długości). Na kolejnych zajęciach młodzież prezentuje podsumowanie każdego z felietonów w dowolnie wybranej przez siebie formie.
Źródła:
Binyavanga Wainaina, „Jak pisać o Afryce”, Granta nr 92, 2005.
„Jak mówić i pisać o Afryce?”, Fundacja „Afryka Inaczej”, Warszawa 2011: http://afryka.org/afryka/jak-mowic-i-pisac-o-afryce-,news/
„Radzenie sobie ze stereotypami. Z mojej perspektywy” w: Świat na wyciągnięcie ręki. Scenariusze zajęć z zakresu edukacji globalnej na godziny wychowawcze, CEO 2011: http://bit.ly/ceo_z_mojej_perspektywy.
„Afryka w reklamie”, Projekt: Jak urządzić świat?, CEO 2013: http://bit.ly/ceo_Afryka_w_reklamie.
www.afryka.org
Załączniki:
Załącznik nr 1 – Jak młodzi Afrykanie widzą Europę?
Załącznik nr 2 – Tekst literacki: „Jak pisać o Afryce”, Binyavanga Wainaina