Produkty i problemy z (nie)dalekiego świata. Globalna Północ i Południe.

Cele lekcji:
Po lekcji uczeń:
• zna pojęcia: Globalne Południe i Globalna Północ, Trzeci Świat, globalizacja, fair trade (sprawiedliwy handel), konflikt interesów, zrównoważony rozwój
• potrafi wymienić i opisać podstawowe różnice w warunkach życia i pracy między mieszkańcami Globalnego Południa a Globalnej Północy,
• potrafi wskazać na mapie politycznej wybrane państwa Globalnego Południa,
• umie opisać dysproporcje w podziale zysków między Globalnym Południem a Globalną Północą,
• wie, w jaki sposób może wpłynąć na poprawę warunków pracy mieszkańców Globalnego Południa.

Formy pracy:
• indywidualna,
• grupowa,
• zespołowa.

Metody pracy:
• pogadanka
• gra symulacyjna
• praca z mapą
• praca z tekstem

Środki dydaktyczne:
• wydrukowane załączniki
• mapa świata (wskazująca granice państw i główne miasta).

Wskazówka
Przed rozpoczęciem lekcji zalecamy zapoznać się z materiałami dla nauczycieli, w szczególności informacjami dotyczącymi Kodeksu w sprawie obrazów i wiadomości dotyczących krajów Południa. Pomoże on w uniknięciu wzmocnienia negatywnych stereotypów dotyczących Globalnego Południa. Istnieje bowiem zagrożenie, że uczniowie nierzetelnie i błędnie ukazując sytuację mieszkańców Globalnego Południa wzmocnią nieprawdziwe, a powszechne przekonania dotyczące ludzi tam żyjących.
Scenariusz stanowi zbiór propozycji działań dydaktycznych. Możesz go dowolnie modyfikować dostosowując do możliwości uczniów, warunków pracy i innych zmiennych. Aby Ci to ułatwić, główna część scenariusza – faza realizacyjna została podzielona na poszczególne działania. Możesz je omijać, zmieniać ich kolejność.

LEKCJA PIERWSZA
Wstęp
Przywitaj się z uczniami. Przedstaw temat i cele lekcji. Rozdaj uczniom kartę oceny kryteriów sukcesu (załącznik nr 1). Wyjaśnij, że sukcesem jest w tym wypadku zdobycie nowej wiedzy i umiejętności. Dodaj, że pod koniec dzisiejszej i następnej lekcji będą mieli okazję ocenić, które sukcesy już osiągnęli, a które kryteria wymagają dodatkowej pracy lub uzupełnienia informacji.

Faza realizacyjna
Zainteresowanie tematem, wzbudzenie refleksji na temat podziału dóbr we współczesnym świecie.
1. Każdemu uczniowi wręcz jedną kartę z załącznika nr 2. Zadaniem uczniów jest połączenie się w grupy, tak aby stworzyć zespoły skupione wokół danego produktu. W każdej grupie powinien znaleźć się: producent produktu (lub producent surowca), właściciel marki, przedstawiciel firmy transportowej oraz właściciel sklepu. W tym celu uczniowie korzystają z informacji zawartych na kartach oraz z mapy świata. Uczniowie mogą zadawać sobie dowolne pytania, nie wolno im jednak wypowiedzieć nazwy państwa ani pokazać swojej karty.
2. Sprawdź, czy uczniowie poprawnie dobrali się w grupy. Poinformuj, że w tych zespołach wykonają trzy zadania. Po zakończeniu każdego z ćwiczeń, przedstawiciele grup będą prezentować wyniki swojej pracy.

Zwróć uczniom uwagę, że karty będą również potrzebne na następnej lekcji – poproś aby ich nie wyrzucali.

3. Poproś, aby każda grupa porównała informacje na temat państw producenta i właściciela marki. Zadaniem uczniów jest opisanie różnic między tymi krajami i zastanowienie się co jest ich przyczyną. Mogą w tym celu wykorzystać tabelkę znajdującą się w załączniku nr 3. Uwaga: jeżeli uznasz, że podany wskaźnik PKB jest dla uczniów niezrozumiały, możesz go wyjaśnić korzystając z poniższej definicji:

PKB per capita (od Produkt Krajowy Brutto i łac. – per capita na głowę) – jeden z najczęściej stosowanych na świecie mierników wzrostu gospodarczego państwa. Oblicza się go, dzieląc wartość PKB tego państwa przez liczbę jego mieszkańców.
Źródło: www.wikipedia.pl (dostęp: 2015.09.01)
4. Prezentacja wyników pracy: poproś, aby uczniowie samodzielnie podsumowali swoje spostrzeżenia lub zaanimuj dyskusję zadając pytania:

- Jakie różnice dostrzegacie w dostępie do prądu i Internetu w wybranych państwach? Z czego one wynikają?
- Czy mieszkańcy porównywanych państw mają takie same szanse na odniesienie sukcesu? Dlaczego tak uważacie? Które czynniki na to wskazują?

5. Zwróć uwagę, że podane na kartach dane dotyczące państw odnoszą się do różnych obszarów: ekonomii (PKB per capita), ludzi (długość życia), środowiska (emisja CO2). Wyjaśnij, że są to wybrane wskaźniki, którymi mierzy się poziom zrównoważonego rozwoju. Możesz przytoczyć poniższą definicję:
Definicja wg dokumentów Organizacji Narodów Zjednoczonych (Raport "Nasza wspólna przyszłość" (1987 r.), opracowany przez Światową Komisję Środowiska i Rozwoju Organizacji Narodów Zjednoczonych): „Zrównoważony rozwój Ziemi to rozwój, który zaspokaja podstawowe potrzeby wszystkich ludzi oraz zachowuje, chroni i przywraca zdrowie i integralność ekosystemów Ziemi, bez zagrożenia możliwości zaspokojenia potrzeb przyszłych pokoleń i bez przekraczania długookresowych granic pojemności ekosystemów Ziemi”.
Omówienie warunków pracy w państwach Globalnego Południa.
6. Rozdaj uczniom fragmenty artykułów poświęconych warunkom pracy w państwach Globalnego Południa, np. znajdujące się w bazie wiedzy na stronie Ekokonsument.pl: http://ekonsument.pl/baza_wiedzy.html. Dołącz do nich zestaw pytań – załącznik nr 4.

Polecane artykuły:
• Maria Huma, Kto szyje nasze ubrania, http://ekonsument.pl/a598_kto_szyje_nasze_ubrania.html
• Justyna Szambelan, Made in China, http://ekonsument.pl/a452_made_in_china.html
• Anna Paluszek, Wyzysk ludzi, http://www.ekonsument.pl/a66923_wyzysk_ludzi.html
• Justyna Szambelan, Krwawe minerały, http://www.ekonsument.pl/a66700_krwawe_mineraly.html
• Justyna Szambelan, Wyzysk w fabrykach, http://www.ekonsument.pl/a66701_wyzysk_w_fabrykach.html
Linki dostępne: 2015.09.01

7. Uczniowie prezentują wyniki swojej pracy. Zwróć uwagę, aby podali konkretne przykłady świadczące o niegodnych i niebezpiecznych warunkach pracy i życia.

Gra symulacyjna. Dyskusja na temat warunków pracy i podziału zysku z pracy.

1. Poproś uczniów, aby dokładnie przeczytali karty, które otrzymali podczas poprzedniego zadania (załącznik nr 2) i wcielając się w role: producentów, właścicieli marki, przedstawicieli firmy transportowej i właścicieli sklepów, ustalili jaki procent kwoty ze sprzedaży każdego produktu powinien do nich trafić.

2. Po zakończeniu pracy, poproś każdą grupę o zaprezentowanie wyników negocjacji: kto, ile pieniędzy otrzyma i dlaczego.

3. Zaanimuj dyskusję zadając pytania:
- Czy to zadanie było łatwe? Jeśli nie, to na czym polegała jego trudność?
- Jak poradziliście sobie z rozwiązaniem tego problemu?
- Jakie były argumenty poszczególnych grup zawodowych?
Podsumuj odpowiedzi uczniów używając pojęcia konfliktu interesów.

4. Przedstaw faktyczne dane dotyczące podziału zysku (załącznik nr 5). Zapytaj uczniów, czy uważają je za sprawiedliwe i dlaczego.

Wprowadzenie pojęć: globalizacja, Globalne Południe, Globalna Północ.

1. Poproś uczniów, aby postarali się określić, w której części świata leżą państwa, znajdujące się w gorszej sytuacji gospodarczej, gdzie prawa pracownicze i prawa człowieka nie są przestrzegane. W razie potrzeby podpowiedz, żeby poszukali na mapie państw z kart producentów (załącznik nr 2). Uczniowie powinni dojść do wniosku, że są to państwa leżące na półkuli południowej.

2. Następnie zapytaj, co ich zdaniem oznacza pojęcie globalizacja. Na podstawie wypowiedzi uczniów sformułuj definicję. Możesz też skorzystać z poniższego wyjaśnienia:

Globalizacja – proces polegający na zwiększaniu się integracji państw, przepływu między nimi pieniędzy, towarów, ludzi, a także kultury. Powoduje zacieraniu wielu różnic między nimi.

3. Podsumuj: ze względu na zjawisko globalizacji, państwa, o których rozmawialiście, położone na półkuli południowej i borykające się z problemami rozwojowymi nazywa się Globalnym Południem.

4. Zapytaj uczniów, czy znają inne określenia, które czasem wykorzystuje się do opisu krajów leżących w tej części świata. W razie potrzeby wyjaśnij, że chodzi o pojęcia: Trzeci Świat oraz kraje rozwijające się. Następnie poproś uczniów, żeby spróbowali odpowiedzieć na pytanie, dlaczego odchodzi się od tych terminów na rzecz pojęcia Globalne Południe. W ramach podsumowania możesz przytoczyć poniższą definicję:

Kraje globalnego Południa to kraje potocznie nazywane krajami rozwijającymi się, leżące na półkuli południowej, z paroma wyjątkami krajów wysoko uprzemysłowionych (np. Australii czy Nowej Zelandii). W krajach Afryki, Azji i Ameryki Południowej mieszka większość ludności świata (wedle różnych danych od ⅔ do ¾ wszystkich mieszkańców świata). Wolimy używać nazwy „globalne Południe”, ponieważ nie jest ona wartościująca tak jak np. pejoratywne i nieaktualne określenie „Trzeci Świat” ani myląca jak nazwa „kraje rozwijające się” – często problem polega na tym, że kraje te się wcale nie rozwijają.

Polska Akcja Humanitarna, http://www.pah.org.pl/nasze-dzialania/218/177/co_to_znaczy_kraj_globalnego_poludnia (dostęp: 2015.08.14)

5. Poproś uczniów, aby korzystając z przedstawionej definicji Globalnego Południa, postarali się stworzyć podobną definicję pojęcia Globalnej Północy.

Faza podsumowująca
1. Poproś uczniów, aby wyjęli kartę sukcesów i ją wypełnili.
2. Przeczytaj poszczególne kryteria i zapytaj, czy zostały one osiągnięte podczas tej lekcji. Jeśli są chętni uczniowie, mogą określić w jakim stopniu i dlaczego.
3. Sformułuj pracę domową:
Co mogę zrobić, żeby było lepiej?
Wybierz jeden produkt wytwarzany w krajach Globalnego Południa lub z surowca pochodzącego z Globalnego Południa. Podziel się z członkami rodziny swoją wiedzą na temat warunków pracy pracowników Globalnego Południa i skutków jakie się z tym wiążą (również dla środowiska). Wspólnie zastanówcie się, w jaki sposób możecie przyczynić się do poprawienia tej sytuacji.
Dla chętnych: Spróbujcie przez tydzień wcielić w życie swoje pomysły.
W ramach podsumowania pracy domowej uzupełnij tabelkę – załącznik nr 6.