Tadżycy w Rosji – niełatwy los migranta

Tadżycy w Rosji – niełatwy los migranta

Według różnych szacunków z siedmiomilionowego Tadżykistanu wyemigrowało za pracą od 600 do 800 tysięcy obywateli, z czego większa część do Rosji. Emigracja zarobkowa ma ogromne znaczenie dla bieżącego funkcjonowania tego kraju – na przykład w roku 2005 środki przekazywane do kraju przez migrantów stanowiły około 30% PKB. Podstawowe przyczyny migracji deklarowane przez osoby, które wyjechały do pracy to:
• Potrzeba zapewnienia sobie i rodzinie najniezbędniejszych środków do życia (niskie płace i wysokie bezrobocie sprawiają, że naprawdę trudno zapewnić podstawowe rzeczy – Tadżykistan jest jedynym państwem nieafrykańskim pośród najbiedniejszych na świecie)
• Chęć zarobienia na wesele (tradycja tadżycka nakazuje wystawne wesele)
• Zdobycie środków na zakup mieszkania
• Sfinansowanie kosztów zdobycia wykształcenia
• Usamodzielnienie się od rodziców.
Skutki migracji zarobkowej dla Tadżykistanu są dwojakie: w krótkiej perspektywie czasowej pozwoliły na zmniejszenie skali ubóstwa w kraju i zapobiegły masowemu głodowi, który groził krajowi szczególnie na początku XXI wieku. Z drugiej jednak strony rośnie pokolenie, które nie zna i nie widzi przed sobą innej drogi życiowej niż emigracja zarobkowa – kiedyś była ona zjawiskiem sezonowym, teraz coraz częściej emigranci pozostają poza krajem przez cały rok¹. Poza tym wyjeżdżają głównie młodzi, aktywni ludzie, którzy zamiast kontynuować edukację, wybierają niewymagające specjalizacji prace (pracownicy budowlani, sprzątacze itp.), nie wierząc, że edukacja mogłaby poprawić ich los, lub nie mając na nią pieniędzy.

Wśród migrantów zdecydowanie przeważają mężczyźni, którzy stanowią blisko 93% wszystkich obywateli tego kraju, którzy wyjechali w poszukiwaniu pracy². Ponad 81% z nich pochodzi ze wsi, na której najtrudniej o pracę – duża część z nich wyemigrowałaby i tak za pracą, tyle że do największych miast Tadżykistanu: Duszanbe (stolicy), Chodżentu czy Kuliabu. Są to ludzie młodzi – średni wiek migranta wynosi około 29 lat. Większość z nich (70,7%) to osoby żonate lub zamężne. 81 procent z nich wysyła pieniądze do kraju, które stanowią często jedyne źródło dochodu ich rodzin. 37% nie posiada oficjalnego zameldowania w Rosji (z punktu widzenia prawa rosyjskiego przebywają wbrew prawu), a ponad 45% nie ma zezwolenia na pracę. Tadżycy wykonują prace niewymagające kwalifikacji specjalnych kwalifikacji (a więc najgorzej opłacane - 41,1% migrantów), pracują na budowach – są znani i cenieni w Rosji jako sprawni cieśle, murarze czy ekipy remontowe(40,3%), w przybliżeniu co dziesiąty Tadżyk lub Tadżyczka pracuje w Rosji w sektorze usług i handlu. W porównaniu do średniej pensja w Tadżykistanie³ (110 dolarów amerykańskich) zarabiają dużo lepiej - średnie miesięczne zarobki migranta w Rosji wynoszą 350 dolarów. Większość zarobionych środków przesyłają natychmiast rodzinie (średni przekaz bankowy wysyłany przez migranta do Tadżykistanu to 234 dolary). Przesyłane do kraju środki napędzają gospodarkę – to za nie rodziny kupują jedzenie, usługi, przedmioty, których wytworzenie oznacza powstanie nowych miejsc pracy w kraju i zmniejszenie bezrobocia. Praca za granicą to również szansa na zdobycie kapitału, który stanie się podstawą do rozwoju gospodarczego Tadżykistanu (w okresie PRL i w latach 90-tych Polacy często inwestowali zarobione na Zachodzie pieniądze we własne małe firmy, które potem często odnosiły znaczący sukces i dawały miejsce pracy innym).

Jednak masowe wyjazdy za granicę, maj również swoje negatywne strony, w dużym stopniu podobne do tych, które są znane Polakom. Wyjeżdżają bowiem ludzie młodzi, energiczni, często wykształceni (ok. 15% migrantów posiada wyższe wykształcenie), którzy mogliby w tym czasie tworzyć firmy, pracować w szkołach czy być lekarzami – w związku z niskimi zarobkami wyjeżdża na przykład bardzo wielu nauczycieli, co negatywnie wpływa na perspektywy edukacyjne młodzieży tadżyckiej.
Praca za granicą nie jest również bezpieczna – blisko połowa Tadżyków pracuje nielegalnie, zdarzają się przypadki oszustw, pobić, a nawet zabójstw (nielegalny imigranci unikają kontaktów z policją, więc stają się łatwiejszymi ofiarami dla przestępców).

Ważnym aspektem są również koszty emocjonalne, jakie ponoszą migranci i ich rodziny – wielomiesięczna rozłąka, która może prowadzić do depresji lub alkoholizmu (wielu mężczyzn ma problem z alkoholem po przyjeździe do Rosji, co związane jest po części z tym, że wcześniej mieli z nim bardzo ograniczony kontakt, gdyż islam zabrania alkoholu, zaś w Rosji jest on powszechny w życiu społecznym). Innym ważnym skutkiem jest niedobór mężczyzn, którzy stanowią większość migrantów. Rośnie obecnie liczba kobiet, które nie mogą znaleźć męża, co jest dla nich niezwykle trudną sytuacją – w tradycyjnej kulturze Tadżykistanu posiadanie rodziny jest ważnym wyznacznikiem statusu społecznego kobiety. Istnieje również problem porzuconych żon – część mężczyzn-migrantów pozostaje na stałe w Rosji i zakłada tam nowe rodziny.

¹ Charakter i skutki emigracji zarobkowej dla krajów Azji Centralnej na przykładzie Tadżykistanu mgr Marta Żakowska, http://iw.amu.edu.pl/__data/assets/file/0016/32803/mgrZakowska_ref.pdf
² Wszystkie dane statystyczne pochodzą z artykułu: Nikołaj Dzis-Wojnarowskij, Tadżycy: kim oni są?, w: http://slon.ru/economics/tadzhiki_kto_oni-834332.xhtml)
³ Większość osób przed emigracją zarabiała mniej lub była bezrobotna.