Proboszcz

Cele w języku nauczyciela/nauczycielki

• Zidentyfikowanie uzasadnień dla niesienia pomocy osobom będącym w skrajnej sytuacji życiowej
  
• Rozwijanie empatii do osób uciekających przed wojną lub pozostających w skrajnej sytuacji życiowej
  

Cele w języku ucznia/uczennicy

• Dowiesz się, dlaczego mieszkańcy i mieszkanki Lampedusy organizują pomoc dla osób uciekających przed wojną lub prześladowaniem
  
• Przyjrzysz się własnej postawie wobec uciekających przed wojną
  

Zagadnienia

• Migracje
  
• Uchodźstwo (konwencja genewska)
  
• Etyka, miłosierdzie
  

Czas: 45 lub 90 min.

Pytania kluczowe

• Jakie argumenty stoją za pomaganiem osobom w skrajnej sytuacji życiowej?
  
• Kto i co zobowiązuje nas do pomagania?
  
• Kto to jest uchodźca/uchodźczyni, do czego zobowiązuje kraje konwencja genewska i co jest w niej zapisane?
  

Przebieg lekcji

Część 1.: 5–10 min.

Dlaczego reportaż? Wprowadzenie
Jeśli po raz pierwszy korzystasz na lekcji z tekstu non-fiction, poświęć chwilę na wprowadzenie tego gatunku. (patrz: Scenariusz 1).
Przedstaw cele lekcji.

Część 2.: 10–15 min.

Lampedusa – rajska wyspa? Wstęp
Jeśli wcześniej grupa nie pracowała ze scenariuszem dotyczącym doktora Bartolo – wprowadź temat tak, jak proponujemy w Scenariuszu 1.
Jeśli jest to Wasze drugie spotkanie z tekstem z Wielkiego przypływu – przypomnij uczniom i uczennicom krótko sytuację na wyspie – podaj liczbę mieszkańców i mieszkanek (9 tysięcy) oraz liczbę migrantów i migrantek jednocześnie przebywających na wyspie (średnio 15 tysięcy). Opisz warunki, w jakich żyją na wyspie (częściowe informacje na ten temat znajdziesz w rozdziale Lekarz żywych i martwych).

Część 3.: 15–30 min.

Proboszcz. Analiza tekstu
Zaproś młodzież do przeczytania tekstu (możesz też zaproponować wspólne głośne czytanie lub zlecić samodzielną lekturę tekstu w domu).
Poświęć chwilę na zebranie refleksji (w tym emocji) po tekście. Możesz zapytać uczniów i uczennice, co było dla nich w tym tekście odkrywcze, nowe, ważne. Z jaką myślą ich tekst zostawił? Zachęcaj do odwoływania się do tekstu i podawania przykładów.
Czasem trudno jest zachęcić uczniów i uczennice do indywidualnych wypowiedzi na forum – dlatego możesz poprosić, by na powyższe zagadnienia młodzież podyskutowała w parach. Zapowiedz, że za chwilę wylosujesz osobę lub osoby, które przedstawią to, co pojawiło się w ich parze – to da uczniom i uczennicom większe poczucie bezpieczeństwa.
Powiedz, że przyjrzycie się bliżej temu, co mówi ksiądz Mimmo reporterowi o uchodźcach i uchodźczyniach. Zapytaj uczniów i uczennice o postawę proboszcza. Możesz posłużyć się następującymi pytaniami (do wyboru):

• Co mówi swoim parafianom i parafiankom? Na co się powołuje?
  
• Co dla księdza wynika ze słów Jana Chrzciciela: „Czy ty jesteś tym, na którego czekamy, czy też innego mamy oczekiwać?” (Łk 7,18-23). Dlaczego, waszym zdaniem, przywołuje Ewangelię właśnie w kontekście uchodźców i uchodźczyń na wyspie?
  
• Dlaczego ksiądz Mimmo uważa, że powinien głosić swoim wiernym właśnie tę Ewangelię?
  
• Dlaczego ksiądz Mimmo uważa, że to szczęście, że uchodźcy i uchodźczynie przybywają na wyspę?
  
• Czy dzięki temu, co mówi ksiądz Mimmo, w większym stopniu rozumiemy, dlaczego mieszkańcy i mieszkanki Lampedusy pomagają uchodźcom i uchodźczyniom? Co ich do tego skłania?
  
• Dlaczego proboszcz Mimmo uważa, że Polacy i Włosi są do siebie podobni? Co z tego dla Polaków i Włochów powinno wynikać?
  
• Czy w Polsce można usłyszeć podobne głosy dotyczące uchodźców i uchodźczyń? Czy jesteśmy tak samo przekonani/przekonane, że trzeba pomagać? Dlaczego tak, dlaczego nie?
  

W trakcie lekcji mogą pojawić się krytyczne, zabarwione lękiem lub nienawistne komentarze dotyczące uchodźców i uchodźczyń czy migrantów i migrantek. Proponujemy zająć się nimi w sposób opisany we Wprowadzeniu do scenariuszy.

Część 4.: 20-30 min.

Warto pomagać! Tablica argumentów
Jeśli prowadzisz lekcję dla najmłodszych uczniów i uczennic – poproś ich o przypomnienie sobie, kiedy ostatnio komuś pomogli/pomogły (np. rodzicom, koledze) i co nimi powodowało.
Trochę starszych możesz poprosić o wymienienie, jakie znają tradycje, zwyczaje, powiedzenia, przekazy rodzinne, legendy, które zobowiązują nas do pomagania innym (np. tradycja talerza wigilijnego dla wędrowca, przysłowie „Gość w dom, Bóg w dom” itp.). Każdy pomysł zapisuj na tablicy (lub proś o to autora/autorkę pomysłu).
Jeśli prowadzisz lekcje ze starszymi uczniami i uczennicami, poszerz tę część i odwołaj się także do historii Polski: poproś młodzież o podanie przykładów, które dowodzą polskiej gościnności lub sytuacji, w których – jak mówi ksiądz Mimmo w książce Wielki przypływ – to Polacy byli uchodźcami i korzystali z pomocy innych. Ten fragment może być dla młodzieży trudny, dlatego wesprzyj uczniów i uczennice własną wiedzą. Można tu dodać informacje o tym, że uchodźstwem była Wielka Emigracja. Opowiedz m.in. o emigracji w czasie stanu wojennego (np. do Austrii), w czasie II wojny światowej do Indii czy Meksyku lub o ponad 30 tysiącach polskich uchodźców i uchodźczyń z ZSRR, w tym kilku tysiącach dzieci przyjętych przez szacha Iranu. Jeśli zdecydujesz się przeprowadzać ten scenariusz w czasie zblokowanej lekcji, możesz wyświetlić dokument na ten temat – Dzieci Isfahanu (link w Inspiracjach).
Możesz też zapoznać uczniów i uczennice z losami 5 tysięcy polskich dzieci, którymi zaopiekowano się w Indiach w czasie II wojny światowej (patrz: Inspiracje). Źródłem inspiracji może być tutaj numer kwartalnika „Karta” w całości poświęcony uchodźcom XX wieku (patrz: Inspiracje). Każdy z przykładów historycznych również zapisuj na tablicy (proś uczniów/uczennice o zapisanie).
Na koniec zapytaj uczniów i uczennice, co wynika dla nich z przedstawionych argumentów – jakie powinności?
Starszej młodzieży możesz zaproponować wątek ochrony praw człowieka. Powiedz, że podobnymi powodami kierowała się społeczność międzynarodowa, ustanawiając w 1951 roku tzw. konwencję genewską – kluczowy dokument w dziedzinie ochrony osób uciekających przed wojną. Powiedz, że tę konwencję opracowano w odpowiedzi na następstwa wydarzeń II wojny światowej, ale z uwagi na to, że wysiedlenia ludności po wojnie nadal stanowiły problem całego świata, konwencja stała się uniwersalna.
Przedstaw na przygotowanych wcześniej slajdach jej najważniejsze zapisy: definicję uchodźcy i zakres ochrony, jakiej każde z państw jest zobowiązane udzielić uchodźcom i uchodźczyniom na mocy tej konwencji. Wytłumacz, dlaczego państwa europejskie, w tym Polska, są zobowiązane do ochrony osób uciekających przed wojną. Wyjaśnij krótko obecne problemy z tym związane.
Ten fragment wiedzy ma osadzić temat uchodźców i uchodźczyń w rzeczywistości i osłabić lęk przed niekontrolowanym „najazdem obcych” – posługuj się zrozumiałymi dla młodzieży faktami, podawaj liczby, przykłady. Mów, że Europa nie jest jedynym kontynentem, który zmaga się z kryzysem azylowym, a najstarszy obóz dla uchodźców w sudańskim Darfurze ma 25 lat.
Na koniec poproś, aby młodzież wybrała z „tablicy argumentów” ten, który jest dla niej najbardziej przekonujący. Zapytaj, w jaki sposób mogłaby zaangażować się w pomoc uchodźcom i uchodźczyniom: co można by zrobić indywidualnie, co w klasie, a co na poziomie szkoły. Wybierzcie wspólnie pomysł, który jest możliwy do realizacji.
Pracujcie w grupach. Być może uda się ustalić pierwszy krok.

Alternatywnie:

Chrześcijańskie źródła pomagania. Refleksja
Jeśli prowadzisz lekcję etyki lub chcesz przeanalizować na lekcji chrześcijańskie źródła pomagania, możesz przeczytać inny fragment Nowego Testamentu, żeby omówić z uczniami i uczennicami podstawy etyki chrześcijańskiej – fragment Ewangelii według św. Mateusza, w którym Jezus mówi do swoich uczniów:

Gdy Syn Człowieczy przyjdzie w swej chwale i wszyscy aniołowie z Nim, wtedy zasiądzie na swoim tronie pełnym chwały. I zgromadzą się przed Nim wszystkie narody, a On oddzieli jednych [ludzi] od drugich, jak pasterz oddziela owce od kozłów. Owce postawi po prawej, a kozły po swojej lewej stronie. Wtedy odezwie się Król do tych po prawej stronie: „Pójdźcie, błogosławieni Ojca mojego, weźcie w posiadanie królestwo, przygotowane wam od założenia świata! Bo byłem głodny, a daliście Mi jeść; byłem spragniony, a daliście Mi pić; byłem przybyszem, a przyjęliście Mnie; byłem nagi, a przyodzialiście Mnie; byłem chory, a odwiedziliście Mnie; byłem w więzieniu, a przyszliście do Mnie”. Wówczas zapytają sprawiedliwi: „Panie, kiedy widzieliśmy Cię głodnym i nakarmiliśmy Ciebie? spragnionym i daliśmy Ci pić? Kiedy widzieliśmy Cię przybyszem i przyjęliśmy Cię? lub nagim i przyodzialiśmy Cię? Kiedy widzieliśmy Cię chorym lub w więzieniu i przyszliśmy do Ciebie?” A Król im odpowie: „Zaprawdę, powiadam wam: Wszystko, co uczyniliście jednemu z tych braci moich najmniejszych, Mnieście uczynili”. Wtedy odezwie się i do tych po lewej stronie: „Idźcie precz ode Mnie, przeklęci, w ogień wieczny, przygotowany diabłu i jego aniołom! Bo byłem głodny, a nie daliście Mi jeść; byłem spragniony, a nie daliście Mi pić; byłem przybyszem, a nie przyjęliście Mnie; byłem nagi, a nie przyodzialiście mnie; byłem chory i w więzieniu, a nie odwiedziliście Mnie”. Wówczas zapytają i ci: „Panie, kiedy widzieliśmy Cię głodnym albo spragnionym, albo przybyszem, albo nagim, kiedy chorym albo w więzieniu, a nie usłużyliśmy Tobie?” Wtedy odpowie im: „Zaprawdę, powiadam wam: Wszystko, czego nie uczyniliście jednemu z tych najmniejszych, tegoście i Mnie nie uczynili”. I pójdą ci na mękę wieczną, sprawiedliwi zaś do życia wiecznego. (Mt 25,31–46)

Zapytaj uczniów i uczennice:

• Do czego zobowiązuje chrześcijan i chrześcijanki ten fragment Nowego Testamentu? Co jest, według św. Mateusza, kluczem do zbawienia?
  
• Chrześcijanie są zobowiązani do miłości bliźniego – w jaki sposób powinni ją okazywać na co dzień? Dlaczego powinna ona obejmować wszystkich, bez względu na wyznanie, pochodzenie lub kolor skóry?
  
• Jak, zgodnie z Ewangelią, powinniśmy zachować się względem osób uciekających przed wojną, ale także wobec tzw. migrantów i migrantek ekonomicznych?
  

Żeby zuniwersalizować ten przekaz (na lekcjach innych niż religia, np. na etyce czy języku polskim), możesz przywołać imperatywy dotyczące pomagania obecne w innych religiach – przede wszystkim w islamie (przeczytasz o tym np. w książce Tahara Ben Jellouna Co to jest islam?), ale też judaizmie, hinduizmie czy buddyzmie. Źródłem inspiracji w tej części mogą być scenariusze dramowe Słowo i działanie, również wykorzystujące teksty biblijne (patrz: Inspiracje).
Nauczyciele/nauczycielki etyki (lub osoby chętne) mogą odwołać się również do etyki troski (patrz: tekst Doroty Sepczyńskiej w Inspiracjach), Immanuela Kanta lub Emmanuela Levinasa i jego filozofii odpowiedzialności za Innego.
Na koniec zapytaj uczniów i uczennice, w jaki sposób mogliby/mogłyby włączyć się w pomoc uchodźcom i uchodźczyniom – co mogą zrobić samodzielnie, co w klasie, a co na poziomie szkoły. Wybierzcie wspólnie pomysł, który jest możliwy do realizacji, zacznijcie działać.

Część 5.: 5 min.

Podsumowanie
Zapytaj uczniów i uczennice, z jakim postanowieniem kończą lekcję. Jaką, nawet małą, decyzję podjęli/podjęły.

Inspiracje

Tekst źródłowy: Jarosław Mikołajewski, Proboszcz, [w:] Wielki przypływ, Wydawnictwo Dowody na Istnienie, Warszawa 2015.
Biblia Tysiąclecia, Nowy Testament, Ewangelia według św. Mateusza (25,31-46) oraz Przypowieść o miłosiernym Samarytaninie (Łk 10,25-37).
Tahar Ben Jelloun, Co to jest islam? Książka dla dzieci i dorosłych, Wydawnictwo Karakter, Kraków 2015.
Mateusz Biskup, Polskie dzieci maharadży. Indyjskie losy sierot uratowanych ze Związku Radzieckiego (fragment książki Śladami zapomnianych bohaterów, Wydawnictwo Vesper, Poznań 2011) (dostęp: 14.04.2016).
Dokument Dzieci Isfahanu (dostęp: 14.04.2016).
Marcin Dobrowolski, Polscy uchodźcy w obcych krajach (dostęp: 14.04.2016).
Infografika Integracja uchodźców w Polsce Fundacji Refugee.pl (dostęp: 14.04.2016).
Ewa Kaleta, Muzułmanka wprasza się na Wigilię, „Duży Format”, 31.12.2015 (dostęp: 14.04.2016).
„Karta”, nr 86/2016 (temat wydania: Uchodźcy XX wieku).
Konwencja dotycząca statusu uchodźców z 1951 roku (dostęp: 14.07.2017).
Dorota Sepczyńska, Etyka troski jako filozofia polityki, „Etyka”, 45/2012, s. 43–44, (dostęp: 14.04.2016).
Słowo i działanie. Bibliodrama w dialogu międzykulturowym, pod red. Marii Schejbal, Bielskie Stowarzyszenie Artystyczne „Teatr Grodzki”, Bielsko-Biała 2013 (dostęp: 14.04.2016).


Publikacja jest dostępna na licencji Creative Commons „Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.