Azerbejdżan - podstawowe informacje

Azerbejdżan - podstawowe informacje

Azerbejdżan (nazwa w j. azerbejdżańskim: Azarbaycan Respublikasi)

Podstawowe informacje:
• Azerbejdżan leży w Azji nad Morzem Kaspijskim, na Kaukazie Południowym.
• Azerbejdżan sąsiaduje z Rosją, Gruzją, Armenią, Iranem oraz z Turcją.
• Jest to największe państwo Kaukazu Południowego, jego powierzchnia wynosi 86,6 tys. km2 i jest ok. 3,5 razy mniejsza od powierzchni Polski.
• Stolicą Azerbejdżanu jest Baku (az. Baki).
• Nazwa kraju pochodzi od perskiego słowa „azer”- ogień, stąd Azerbejdżan to „ziemia ognia”.
• Azerbejdżan jest najludniejszym państwem kaukaskim, mieszka tu ponad 9 mln osób, w tym ponad 2 mln w stolicy.
• Większość mieszkańców to Azerbejdżanie (Azerowie) - 90,3% populacji, ponadto
w Azerbejdżanie mieszkają przedstawiciele wielu innych narodowości: m.in. Lezgini, Rosjanie, Tałysze.
• Znacznie więcej Azerbejdżan (Azerów) niż w Azerbejdżanie mieszka w północnym Iranie – ok. 12 mln.
• Ponad 90% mieszkańców to wyznawcy islamu (w tym ok. 2/3 to szyici a 1/3 sunnici).
• Językiem urzędowym jest język azerski (azerbejdżański).
• Walutą państwową jest manat.
• Największą rzeką Azerbejdżanu jest Kura.
• Najwyższym punktem jest znajdująca się w masywie Wielkiego Kaukazu góra Bazarduzu (4446m. n.p.m).
• Ze względu na nieuregulowany konflikt o Górski Karabach, granica z Armenią jest zamknięta. W wyniku trwających do 1994 r walk Azerbejdżan stracił ok. 17% swojego terytorium (Górski Karabach i 5 rejonów wokół Karabachu) i był zmuszony przyjąć ponad 700 tysięcy uchodźców.
• Azerbejdżan ma bogate złoża surowców naturalnych – przede wszystkim ropy naftowej i gazu ziemnego. Ten niewielki kraj znajduje się wśród 30 państw najbardziej zasobnych w ropę naftową i wśród 20 największych eksporterów tego surowca na świecie.

Geografia i klimat: Azerbejdżan cechuje się urozmaiconym środowiskiem geograficznym. Od wschodu na długości 680 km graniczy z Morzem Kaspijskim. W jej środkowej części leży długi na ponad 70 km Półwysep Apszeroński, gdzie u nasady leży stolica kraju- Baku. W strefie przybrzeżnej leżą liczne, niewielkie wyspy. Przez mniej więcej środek kraju z północnego zachodu na południowy wschód ciągnie się rozległa Nizina Kurańska. Po obu stronach doliny kraj jest wyżynno-górzysty z przewagą gór. Na północy wznoszą się pasma górskie wchodzące w skład Wielkiego Kaukazu. Po drugiej stronie Niziny Kurańskiej w południowo-zachodniej części kraju wznoszą się pasma górskie Małego Kaukazu, a na południu Gór Tałyskich. Obszary górskie zajmują ponad połowę terytorium Azerbejdżanu, w tym ok. 27% powierzchni kraju położone jest na wysokości ponad 1000 m n.p.m.

9 z 11 stref klimatycznych przechodzi przez Azerbejdżan, co sprawia, że różnice temperatur w poszczególnych regionach są bardzo duże. Najbardziej surowe i trudne do życia warunki klimatyczne panują w najwyższych partiach gór. Powyżej 2 000 m n.p.m. zimą dni są mroźne, a średnia dobowa temperatura wynosi około -6 °C, obszary powyżej 3 000 m n.p.m. są bardzo zimne i przez cały rok otrzymuje się tam śnieg. Latem w górach także jest chłodno, średnie dobowe temperatury wynoszą około 14 °C. Na terenach nisko położonych jak na Nizinie Kurańskiej jest stosunkowo ciepło. Zimą średnia dobowa temperatura waha się od 1 do 3 °C, a latem jest gorąco: 26-27 °C, przy czym w dzień występują upały do 35 °C. Latem na suchych terenach stepów i półpustyni, jak również w Baku nierzadko notuje się temperatury przekraczające 40 °C.
Duże są także różnice w wielkości opadów: średnia roczna suma opadów na Płw. Apszerońskim i w północnej części wybrzeża wynosi 150–200 mm, na stokach Wielkiego Kaukazu 1200–1300 mm, a na Nizinie Lenkorańskiej 1700 mm.

Przyroda: Zróżnicowanie warunków klimatycznych powoduje, że przyroda W Azerbejdżanie jest bardzo zróżnicowana. Znajdziemy tu ośnieżone szczyty Wielkiego Kaukazu, wysokogórskie łąki, rozległe suche stepy, półpustynie, zalesione Tałyskie Góry i doliny z ciepłym, subtropikalnym klimatem – jak Nizina Lenkorańska, gdzie uprawia się herbatę i pomarańcze.

Wskutek intensywnej działalności człowieka, przede wszystkim eksploatacji ropy naftowej i gazu ziemnego, środowisko naturalne zostało silnie przekształcone, co jest widoczne szczególnie na północy kraju. W wielu miejscach widać rozległe tereny, gdzie w przeszłości eksploatowane były złoża ropy naftowej, a obecnie pozostały skażona woda i gleby oraz zaniedbane pozostałości infrastruktury do wydobycia ropy. W 2007 r. w rankingu biorącym pod uwagę m.in. poziom zanieczyszczenia powietrza, wody i skuteczność zagospodarowywania odpadów w różnych miastach Baku zostało uznane za najbardziej zanieczyszczone miasto świata.

Aby chronić faunę i florę, w Azerbejdżanie utworzono ponad 40 obszarów chronionych, w tym 8 parków narodowych, gdzie chronione są unikalne siedliska i gatunki zagrożone wyginięciem tj. kaukaski leopard (Panthera pardus saxicolor), żelazne drzewo (Parrotia persica), czy dżejran (Gazella subgutturos). Obszary chronione rozciągają się na powierzchni ponad 600 000 ha i stanowią ponad 8% powierzchni Azerbejdżanu.