Dostęp do czystej wody a zmiany klimatu

Miejsce:
sala lekcyjna.

Materiały:
3 duże arkusze papieru, 3 mazaki, sznurek ok. 10m lub taśma papierowa, papier makulaturowy do notatek, pisaki, powielony załącznik nr 2 (ok. 5-6 sztuk).

Cel ogólny:
Uświadomienie wpływu zmian klimatu na dostępność wody pitnej.

Cele szczegółowe:
- uczennica/uczeń uświadamia sobie, jaką rolę odgrywa woda w życiu pojedynczych ludzi,
- porównuje swoją sytuację z sytuacją rówieśnika z Ghany,
- charakteryzuje problem dostępu do czystej wody w różnych częściach świata,
- wyjaśnia, jaki wpływ mają zmiany klimatu na stosunki wodne na świecie,
- wymienia regiony zagrożone suszami oraz regiony szczególnie zagrożone powodziami,
- opisuje wpływ niedoboru wody na sytuację społeczno-polityczno-gospodarczą regionów,
- uświadamia sobie, jak można zaadaptować się do zmian klimatu.


Przebieg zajęć

Zajęcia rozpoczynamy kwizem na temat wody (załącznik nr 1). Salę lekcyjną (lub korytarz) podziel na pół rozciągając na podłodze sznurek, przylepiając taśmę papierową lub rysując linię kredą. Oznacz jedną połowę słowem „prawda", a drugą „fałsz". Wyjaśnij uczniom zasady zabawy. Zadaniem uczniów w odpowiedzi na pytanie będzie przejście na tę część sali, która według nich jest prawidłowa, na stronę „prawdy" lub „fałszu".
Po zakończeniu kwizu porządkujemy i uzupełniamy uzyskane informacje. Na Ziemi tylko 3% całkowitej objętości wody to woda słodka, z czego większość zmagazynowana jest w lodach i lodowcach oraz pod ziemią. Wody powierzchniowe, które stanowią podstawowe źródło wody pitnej dla ludzi, wynoszą ok. 0,007% całkowitych zasobów wodnych Ziemi (prawie połowa tych zasobów zmagazynowana jest w Bajkale i Wielkich jeziorach Ameryki Pin.). Wykorzystajmy porównanie dla lepszego wyobrażenia: gdyby objętość wód powierzchniowych zajęła pół szklanki (100 ml) to całe zasoby wody na świecie wyniosłyby ok. 1428 litrów. Zasoby wodne na świecie są nierówno rozmieszczone, jest ich coraz mniej, a ich jakość z roku na rok się pogarsza. Obecnie około 1,3 miliarda ludzi nie ma dostępu do czystej wody.

Poproś uczniów, by wyobrazili sobie, albo przypomnieli sytuację, kiedy przez 2-3 dni w kranach w ich łazience i kuchni nie było wody, bo pękła rura wodociągowa. Podziel uczniów na 4-5 osobowe grupy, rozdaj kartki makulaturowe do notatek i poproś, aby opisali jak zmieniłoby się ich życie w ciągu tych dni (np. noszenie wody z beczkowozu, kupno wody butelkowanej, mniejsze zużycie naczyń - picie napojów w tym samym kubku, trudności w praniu, sprzątaniu, wodę w toalecie spuszczamy rzadziej, nie podlewamy kwiatków, myjemy się znacznie oszczędniej lub chodzimy umyć się do kogoś innego). Na wykonanie zadania przeznacz maksymalnie 5 minut, a następnie zaprezentuj statystyki dotyczące zużycia wody w Polsce.
Woda zużywana do:
• picia i gotowania (3% całkowitej ilości zużywanej
wody)
• codziennej toalety osobistej (7%)
• kąpieli (37%)
• prania (17%)
• zmywania naczyń (5%)
• korzystania z toalety (21%)
• sprzątania (5%)
• innych czynności (6%)

Wspólnie zastanówcie się, jak te proporcje zmieniłyby się w rozważanej przed chwilą sytuacji braku wody w kranie. Pomyślcie, jak sytuacja wyglądałaby, gdyby wody nie było przez tydzień lub miesiąc w całej dzielnicy. Są takie miejsca, w których nie ma jej nigdy. Rozdaj grupom powielony załącznik nr 2 i poproś o zapoznanie się z nim. Poproś o odpowiedź na pytanie: czego możemy nauczyć się od mieszkańców globalnego Południa w kontekście oszczędzania wody?
Po zakończeniu omówcie wyniki prac w grupach.

Ponownie podziel uczniów, tym razem na 3 grupy, wybierz także trzech uczniów, którzy będą protokołować przebieg dyskusji (najlepiej jeśli będą to osoby sprawne w notowaniu, piszące czytelnie i posiadające umiejętność łatwego referowania). Wyjaśnij, że będziecie pracować metodą „world cafe", opowiedz, na czym polega ta metoda.

Metoda „world cafe" pozwala stosunkowo dużej grupie osób porozumiewać się i umożliwia wszystkim uczestnikom aktywny udział w dyskusji. Rozmowy odbywają się w grupach przy osobnych stołach, przy każdym stoliku siedzi przydzielony do niego protokolant („stolikowy"), który notuje pojawiające się pomysły. Przy każdym stoliku omawiany jest inny problem. Dyskusje odbywają się w trzech 10 minutowych rundach. Grupy zasiadają do stolików, po 1O minutach następuje zmiana, członkowie grup przenoszą się do kolejnego stolika, protokolant zostaje na swoim miejscu. Po kolejnych 10 minutach następuje kolejna zmiana. Dzięki temu, każdy z uczestników będzie miał okazję do zaprezentowania poglądów i opinii we wszystkich obszarach tematycznych. Praca wykonana przez pierwszą grupę przy danym stole stanowi bazę dla kolejnych grup, które rozwijają i uzupełniają wcześniejsze propozycje. Po każdej zmianie osób przy stoliku protokolant krótko referuje nowej grupie dotychczasowe pomysły. Po ostatniej rundzie członkowie wszystkich zespołów siadają razem, a protokolanci omawiają przebieg dyskusji i wygenerowane pomysły.

Rozdaj protokolantom arkusze papieru i markery oraz przydziel tematy.
• Przyczyny braku dostępu do czystej wody w różnych regionach świata.
• Skutki bezpośrednie i pośrednie (w tym długofalowe) niedoborów czystej wody.
• Pomysły na rozwiązanie problemu niedoboru czystej wody.

Najlepiej, gdyby praca przebiegała w dużym pomieszczeniu, albo w trzech pomieszczeniach tak, aby grupy nie przeszkadzały sobie nawzajem. Przypomnij, że praca nad jednym zagadnieniem będzie trwała 10 minut. Daj znak rozpoczęcia dyskusji, a po upływie określonego czasu zarządź zmianę stolików. Postaraj się tak rozplanować czas, aby zakończyć ostatnią rundę przed dzwonkiem na przerwę lub umów się z uczniami, że będą pracować tak długo, aż odbędą się wszystkie rundy.
Po ostatniej rundzie poproś, aby uczniowie usiedli w dużym kole, a protokolanci przedstawili wyniki dyskusji. Powieś arkusze z notatkami w widocznym dla wszystkich miejscu.

Poproś uczniów o wskazanie i zaznaczenie na arkuszach (np. poprzez podkreślenie) przyczyn niedoboru czystej wody oraz rozwiązań tego problemu, związanych ze zmianami klimatu. Przedyskutujcie na forum klasy wpływ zmian klimatu na pogarszanie się dostępności wody pitnej.
W toku dyskusji spośród pomysłów na rozwiązanie problemu niedoboru czystej wody wyłońcie najistotniejsze kierunki działań, które powinniśmy podjąć jako społeczeństwa bogatej Północy oraz działania, jakie powinni podjąć mieszkańcy terenów z niedoborem wody. Na zakończenie poproś uczestników o zastanowienie się nad tym, co sami mogą i chcą od dziś zmienić w swoim życiu, aby przeciwdziałać narastającemu problemowi niedoboru wody.

Literatura:
• Broszura Dla klimatu przeciw ubóstwu, wyd. PZS, 2010,
http://dlaklimatu.pl/IMG/pdf/P_Brochure_WEB-2.pdf
• Jean-Pascal van Ypersele, Zmiany klimatyczne uderzają w najsłabszych [w:] Zmiany klimatyczne - impas i perspektywy. Punkt widzenia krajów Południa, wyd. PAH, Warszawa 2010,
http://pdsc.p1/images/stories/publikacje/ksiazki/zmiany_klimatyczne.pdf
• Portal Chrońmy Klimat, http://www.chronmyklimat.pl/
• Portal Ziemia na rozdrożu, http://ziemianarozdrozu.pl/
• Portal Nie podgrzewaj atmosfery, Ośrodek Działań Ekologicznych Źródła, http://www.klimat.edu.pl/
• Materiał informacyjny Polskiej Zielonej Sieci, Wpływ zmian klimatu na rozwój krajów globalnego Południa, 2009, http://www.globalnepoludnie.pl/Wplyw-zmian- klimatu-na-rozwoj
• Materiał informacyjny Global Development Research Group, Zmiany klimatu w polityce rozwojowej - Kopenhaga i co dalej?, 2010, http://www.gdrg.pl/attachments/124_POLICY_ PAPERS_Nr_3_2010.pdf