CEL OGÓLNY
Kształtowanie postawy odpowiedzialności za obecny i przyszły stan środowiska oraz gotowość do działań na rzecz zrównoważonego rozwoju.
Cele szczegółowe:
Uczeń zna pojęcia:
- zrównoważony rozwój,
- odpowiedzialna turystyka,
- globalizacja;
Uczeń wie:
- jak być odpowiedzialnym turystą,
- jaki jest wpływ turystyki na środowisko,
- jakie środki transportu są najbardziej przyjazne dla środowiska;
Uczeń potrafi:
- zaplanować trasę wyjazdu zgodnie z założeniami odpowiedzialnej turystyki,
- pracować w grupie;
METODY PRACY:
- burza mózgów,
- śnieżna kula,
- mapa mentalna,
- mini wykład lub prezentacja,
- gwiazda pytań, plakat;
FORMY PRACY:
- praca w parach,
- praca w grupach,
- praca z całą klasą;
ŚRODKI DYDAKTYCZNE:
- szary papier,
- markery,
- pocięte zdjęcia najczęściej odwiedzanych miejsc na świecie do podziału na grupy ( liczba zdjęć powinna odpowiadać liczbie grup, a liczba elementów równa jest liczbie członków grupy),
- karteczki samoprzylepne w dwóch kolorach,
- rysunki kosza i walizki oraz magnesy do przyczepienia rysunków na tablicy.
PRZEBIEG ZAJĘĆ:
FAZA WSTĘPNA 5 minut
Co oznacza bycie odpowiedzialnym?
Chętni uczniowie dopisują skojarzenia do czasownika zapisanego na tablicy w formie asocjogramu ( załącznik nr 1).
FAZA WŁAŚCIWA
Część I – zajęcia w sali lekcyjnej
Ćwiczenie 1 – Odpowiedzialny turysta czyli kto? 15 minut
Nauczyciel podaje temat lekcji i pyta uczniów czy zetknęli się z pojęciem odpowiedzialnej turystyki. Chętni uczniowie udzielają odpowiedzi na zadane pytanie.
Następnie nauczyciel dzieli młodzież na grupy. Zadaniem uczniów pracujących w zespołach jest stworzenie map mentalnych pt. odpowiedzialny turysta. Swoje refleksje grupy przedstawiają na otrzymanych od nauczyciela arkuszach szarego papieru.
Omówienie ćwiczenia – liderzy zespołów prezentują wykonane mapy na forum klasy.
Mini wykład 10 minut
Podsumowaniem ćwiczenia jest mini wykład nauczyciela na temat odpowiedzialnej turystyki pt. Fakty i Mity ( załącznik nr 3 – informacje dla nauczyciela).
(Uwaga - nauczyciel może się również pokusić o przygotowanie prezentacji multimedialnej w programie PowerPoint wykorzystując m.in. informacje dostępne na stronie internetowej http://www.odpowiedzialna-turystyka.pl/).
Ćwiczenie 2– Dekalog odpowiedzialnego turysty 15 minut
Uczniowie pracując w parach na podstawie zdobytej wiedzy tworzą dekalog odpowiedzialnego turysty, następnie pracując w grupach czteroosobowych weryfikują swoje pomysły i tworzą jeden wspólny dekalog, kolejnym etapem jest praca w grupie ośmioosobowej. Efektem ćwiczenia jest utworzony jeden dekalog odpowiedzialnego turysty ( załącznik nr 4 - informacje dla nauczyciela).
(Uwaga – na podstawie dekalogu można przygotować ulotki informacyjne dla rodziców na zebranie).
Część II – zajęcia w pracowni komputerowej
Ćwiczenie 3 – Propozycje wyjazdu zgodnego z założeniami odpowiedzialnej turystyki 20 minut
Nauczyciel dzieli uczniów na grupy rozdając pocięte elementy zdjęć przedstawiających najczęściej odwiedzane miejsca na świecie. Jedną grupę stanowią uczniowie posiadający elementy jednego zdjęcia. Nauczyciel weryfikuje poprawność podziału na zespoły
i prezentuje dane z 2012 roku – najczęściej odwiedzane kraje świata ( załącznik nr 2).
Zadaniem uczniów jest przygotowanie przy wykorzystaniu zasobów Internetu, w zespołach zadaniowych propozycji wyjazdu zgodnego z założeniami zrównoważonego rozwoju
i odpowiedzialnej turystyki ( załącznik nr 5 - informacje dla nauczyciela). Efekty prac grup mogą zostać przedstawione w formie plakatu, gwiazdy pytań (załącznik nr 6) czy prezentacji ppt.
FAZA PODSUMOWUJĄCA
Omówienie ćwiczenia – prezentacja efektów prac grup. Ocena najciekawszych i najbardziej dokładnych propozycji wyjazdów. 20 minut
W podsumowaniu nauczyciel może wykorzystać plansze edukacyjne, pokazujące przykłady „odpowiedzialnej turystyki” w krajach Globalnego Południa.
Ewaluacja – kosz i walizka - 5 minut
Każdy uczeń otrzymuje dwie karteczki samoprzylepne w różnych kolorach. Karteczka np. zielona to walizka uczniowie na niej zapisują co na zajęciach im się podobało i co z nich wynieśli. Karteczka np. żółta to kosz i na niej uczestnicy zajęć zapisują co na zajęciach im się nie podobało. Uczniowie przyklejają karteczki na tablicy pod narysowanymi symbolami kosza i walizki. Wspólne omówienie wyników ewaluacji z nauczycielem.
REKAPITULACJA
Przy dużym zainteresowaniu młodzieży tematem można pokusić się o organizację Dnia Odpowiedzialnego Turysty- każda klasa może przygotować w sali lekcyjnej prezentację wyjazdu do konkretnego kraju. Poza tym młodzież może specjalnie przystroić salę w klimacie wybranego Państwa oraz przygotować potrawy charakterystyczne dla niego. Można także zorganizować prezentację dla rodziców na zebranie na temat odpowiedzialnej turystyki i możliwych wyjazdów zgodnych z założeniami odpowiedzialnej turystyki oraz poczęstować rodziców specjałami wybranych państw.
BIBLIOGRAFIA:
Borowska B, Panfil V. : Metody aktywizujące w edukacji biologicznej, chemicznej i ekologicznej, tekst, Bydgoszcz 2001.
Strony internetowe:
http://www.swiatpodrozy.pl/a.php?id=2266
http://odpowiedzialnybiznes.pl/pl/praktyka-csr/aktualnosci.html?id=4953
http://www.ekonsument.pl/a66606_co_to_jest_odpowiedzialna_turystyka.html
http://turystykaodpowiedzialnie.pl/
Załącznik nr 1 – Asocjogram ( fragment)
Załącznik nr 2– Tabela
Źródło: UNWTO Tourism Highlights 2013.
Załącznik nr 3 – informacje dla nauczyciela
Najważniejsze fakty
Odpowiedzialna – czyli jaka?
Turystyka niesie ze sobą nie tylko korzyści, ale również szereg zagrożeń przyrodniczych i społecznych Szkodliwe oddziaływania widać najwyraźniej tam, gdzie turystów jest po prostu za dużo; nie znaczy to jednak, że rejony, gdzie dociera stosunkowo niewielu gości są całkowicie „bezpieczne”. Przyczyną błędów z reguły nie jest zła wola, ale zwyczajna nieświadomość skutków własnego zachowania. Turyści goszczący w ubogich wioskach chętnie rozdają dzieciom cukierki (może się wydawać, że dotyczy to tylko egzotycznych zakątków świata, ale podobne sceny można obserwować na Mazurach). Uśmiechnięte dzieciaki i cieszący się ich radością goście: za tym sielskim obrazkiem kryją się jednak łzy tych, który cukierka nie dostaną (zazwyczaj niemożliwe jest usatysfakcjonowanie wszystkich chętnych), zagrożenie próchnicą, a co najgorsze – pasywna postawa przyszłych dorosłych, przekonanych, że zawsze ktoś z zewnątrz zapewni wszystko, co potrzebne do życia.
Zainteresowanie społeczne wpływem gospodarki na środowisko datuje się od czasu, kiedy w 1969. U. Thant ogłosił swój raport „Problemy ludzkiego środowiska” (The problems of human environment). Chociaż ostatecznie okazało się, że przedstawione w nim rokowania były skrojone nieco na wyrost, uruchomił on szereg ważnych przemian. Na Pierwszym Szczycie Ziemi, który odbył się w 1972 r. w Sztokholmie, nowy model gospodarki, w większym stopni uwzględniający czynniki społeczne i przyrodnicze, nazwano „rozwojem zrównoważonym” (Kowalczyk 2010). W raporcie ogłoszonym na forum ONZ w 1987 zdefiniowano go jako „uwzględniający potrzeby obecnego pokolenia bez narażania na utratę możliwości zaspokojenia potrzeb przyszłych pokoleń” (Our Common Future 1987).
Zmiany w podejściu do wykorzystania zasobów nie mogły oczywiście ominąć turystyki. Początkowo postrzegano je jako alternatywę w stosunku do głównego nurtu turystyki masowej. J. Krippendorf zdefiniował w 1987 r. turystykę alternatywną jako przysparzającą korzyści wszystkim współuczestniczącym, a jednocześnie minimalizująca szkody ekologiczne, gospodarcze i społeczne. Wkrótce pojawiły się inne, pokrewne pojęcia: „turystyka łagodna”, „turystyka przyjazna środowisku” czy „ekoturystyka” (Kowalczyk 2010). W zakresie strategiczno – politycznym największa popularność zdobył termin „turystyka zrównoważona”, bezpośrednio nawiązujący do szeroko upowszechnionej idei zrównoważonego rozwoju.
Według Światowej Organizacji Turystycznej (Making tourism more sustainable 2005) turystyka taka powinna w optymalny sposób wykorzystywać zasoby przyrodnicze, respektować odrębność społeczno-kulturową obszarów recepcyjnych oraz zapewniać korzyści ekonomiczne i społeczne wszystkim podmiotom zaangażowanym w jej rozwój. Ten ostatni jest procesem ciągłym, wymaga monitoringu i wprowadzania niezbędnych korekt. Omawiane pojęcie może dotyczyć każdej formy turystyki i dowolnego obszaru. Błędem jest zatem postrzeganie turystyki zrównoważonej jako niszowej.
Termin „zrównoważona turystyka”, jest wprawdzie powszechnie używany, ale często budzi kontrowersje. Wynikają one przede wszystkim z różnic istniejących między idealnym modelem, a możliwościami jego praktycznego zastosowania. (Butler 1999, Saarinen 2006). Rozwój zrównoważony to jedynie koncepcja wyznaczająca kierunek, w którym powinno się podążać – osiągnięcie celu jest w praktyce niemożliwe. Ten trudny termin jest używany chętnie, ale nie zawsze ze zrozumieniem, co obniża jego wiarygodność. Często też postrzegany jest jako konieczność poniesienia dodatkowych wyrzeczeń. Znacznie rzadziej natomiast pisze i mówi się o plusach realizacji założeń zrównoważonego rozwoju. W przypadku turystyki to pozytywne spojrzenie ma szczególne znaczenie, bo czas na nią przeznaczany ma być przecież przyjemną odskocznią od trudów codziennej egzystencji.
Bardziej czytelne i co za tym idzie, praktyczne, wydaje się pojęcie „turystyka odpowiedzialna”. Odwołuje się ono bezpośrednio do etycznych postaw organizatorów i samych podróżujących, zamiast nie zawsze jasnej wizji proponując konkretne działania. Jakie? Paradygmat się nie zmienia – zgodne z ideą zrównoważonego rozwoju.
Zgodnie z Deklaracją z Kapsztadu, sformułowaną na szczycie Ziemi w 2002 (Responsible Tourism in Destinations 2002), turystyka odpowiedzialna:
• minimalizuje negatywne skutki gospodarcze, środowiskowe i społeczne;
• generuje większe korzyści ekonomiczne dla miejscowej ludności i zwiększa dobrobyt lokalnych społeczności;
• polepsza warunki pracy i daje do niej dostęp;
• bierze pod uwagę postawy i przekonania mieszkańców;
• ma pozytywny wkład w ochronę dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego;
• wzbogaca doświadczenia turystów, pozwalając na głębszy kontakt z lokalną społecznością i lepsze zrozumienie lokalnych problemów kulturowych, społecznych i środowiskowych;
• umożliwia aktywność osób niepełnosprawnych;
• jest wrażliwa kulturowo: kreuje postawę wzajemnego szacunku między turystami i gospodarzami, podtrzymuje, buduje lokalną dumę i pewność siebie.
Ujmując rzecz najprościej, turystyka odpowiedzialna zakłada traktowanie innych w taki sposób, w jaki sami chcielibyśmy być traktowani (Planeta.com, strona internetowa).
Jak podkreśla H. Goodwin (2011), turystyka odpowiedzialna nie jest odrębną, izolowaną formą, ale przenika się ze wszystkim formami aktywności ludzkiej i ewoluuje wraz ze zmieniającymi się potrzebami i postawami ludzi. Wzrost zainteresowania turystyką odpowiedzialną wiąże się z rosnącą wrażliwością społeczną. Codzienne zachowania, jak selekcjonowanie śmieci, rezygnacja z plastikowych torebek czy dbałość o pochodzenie produktów spożywczych przekładają się na wymagania stawiane organizatorom turystyki i sobie, jako uczestnikom wakacyjnego wyjazdu.
W wielu krajach prężnie działają organizacje promujące rozwój przyjaznych człowiekowi i środowisku form turystyki (m.in. International Ecotourism Society (TIES), Association pour Le Tourisme Equitable et Solidaire (ATES), Fundacja Partnerstwo dla Środowiska). Chociaż turystyka masowa pozostaje (i zapewne pozostanie) wiodącym nurtem w kategoriach ekonomicznych, o turystyce odpowiedzialnej pisze się jako o „turystyce jutra” (m.in. Goodwin 2011).
Większość ruchu turystycznego na świecie, tak przyjazdowego jak i wyjazdowego, związana jest z Europą. Unia Europejska nie mogła zatem zignorować problemu ekonomicznej, społecznej i środowiskowej odpowiedzialności tej gałęzi gospodarki. Opublikowane w 2007 raport „Działania na rzecz bardziej zrównoważonej turystyki europejskiej” (Action for More Sustainable European Tourism) oraz „Agenda dla zrównoważonej i konkurencyjnej turystyki europejskiej” przedstawiają główne wyzwania stojące przed sektorem turystycznym i zasady, które powinny regulować jego rozwój.
Jako największe wyzwania wskazano:
• konieczność ochrony i zrównoważonego zarządzania zasobami przyrodniczymi i kulturowymi;
• minimalizację zużycia surowców oraz ograniczenie zanieczyszczeń generowanych przez ośrodki turystyczne;
• zapewnienie dobrobytu wspólnot lokalnych;
• zmniejszenie zróżnicowania sezonowego;
• uwzględnienie problemu negatywnego wpływu transportu turystycznego;
• ograniczenie dyskryminacji w czerpaniu korzyści z turystyki;
• poprawienie jakości zatrudnienia w turystyce .
Wśród zasad, jakimi powinni się kierować wszyscy zaangażowani w rozwój turystyki, wymieniono:
• zintegrowane podejście do rozwoju;
• długoterminowe planowanie;
• dostosowanie poziomu i tempa rozwoju do potrzeb i zasobów;
• zaangażowanie wszystkich podmiotów;
• zastosowanie najbardziej aktualnej i szczegółowej wiedzy;
• minimalizację ryzyka;
• wprowadzenie w życie zasady „zanieczyszczający płaci”;
• gotowość do ograniczenia stopnia rozwoju turystycznego tam, gdzie jest to wskazane ze względów przyrodniczych bądź społecznych;
• konieczność stałego monitoringu prowadzonych działań.
Turystyka zgodna z paradygmatem zrównoważonego rozwoju nie jest zarezerwowana wyłącznie dla bogatej północy. Prawidłowo realizowana, może przyczyniać się do podniesienia jakości życia w najuboższych krajach świata. Według UNWTO jej rozwój ma pozytywny wpływ na ograniczenie głodu i ubóstwa, wzmocnienie pozycji kobiet, zapewnienie stanu równowagi ekologicznej środowiska oraz przyczynia się do budowy światowego partnerstwa w sprawach rozwoju (Manual on Tourism and Poverty Alleviation, 2010). W ramach prowadzonego przez UNWTO programu STEP (Sustainable Tourism Eliminating Poverty) w trzydziestu czterech krajach realizowanych jest ponad sto inicjatyw mających na celu zwiększenie wkładu turystyki w walkę z ubóstwem (STEP, strona internetowa).
Oprac. dr Sylwia Kulczyk
Źródło: http://odpowiedzialna-turystyka.pl/pl/odpowiedzialna-turystyka/najwazniejsze-fakty
Załącznik nr 4 - Informacje dla nauczyciela
Źródło: http://www.swiatpodrozy.pl/a.php?id=2266 – autor Aleksandra Gutowska
Odpowiedzialny turysta powinien:
1. Otworzyć umysł na inne kultury i tradycje – co zmieni jego doświadczenie podróży, zdobędzie szacunek i przychylność lokalnej społeczności; Być tolerancyjny i szanować różnorodność – obserwować i poznawać odmienne tradycje i obyczaje
2. Przestrzegać praw człowieka. Eksploatacja w każdej formie jest sprzeczna z podstawowymi zasadami turystyki.
3. Dbać o ochronę środowiska naturalnego. Chronić dzikie zwierzęta i naturalne osady ludzkie, nie nabywać produktów zrobionych z zagrożonych wyginięciem gatunków zwierząt i roślin.
4. Szanować dziedzictwo kulturowe. Wszelka aktywność powinna być prowadzona z poszanowaniem artystycznego, archeologicznego i kulturowego dziedzictwa.
5.Jego podróż może przyczynić się do społeczno-ekonomicznego rozwoju danego rozwoju. Nabywaj wyroby tradycyjnego rzemiosła i lokalnego przemysłu by wspierać lokalną gospodarkę według sprawiedliwego handlu. Targowanie się powinno opierać się na zrozumieniu sprawiedliwych stawek.
6. Dla własnego bezpieczeństwa dowiedzieć się o warunkach opieki zdrowotnej oraz pomocy konsularnej w kraju, do którego się wybiera.
7. Dowiedzieć się jak najwięcej o kraju swojej podróży przed wyjazdem, by spróbować zrozumieć zwyczaje, normy i tradycje w nim obowiązujące i uniknąć zachowania, które mogłoby obrazić lokalną społeczność.
8. Zapoznać się z prawodawstwem kraju swojej podróży, by uniknąć popełnienia czynu, który jest w danym kraju zakazany przez prawo.
Załącznik nr 5 - Informacje dla nauczyciela
Rozwiązania CSRowe w branży turystycznej:
• wyjazdy incentive – wyjazdy integracyjne połączone z wolontariatem,
• wdrażanie proekologicznych rozwiązań przez hotele,
• proekologiczne rozwiązania linii lotniczych, które generują 2% emisji CO2 na świecie- linia Nature Air z Kostaryki, która jest pierwszą zero emisyjną linią na świecie,
• odpowiedzialne praktyki biur podróży - wybieranie ekologicznego transportu, umożliwianie offsetowania CO2 wygenerowanego podczas podróży, edukowanie klientów.
Do najbardziej aktualnych trendów w turystyce należą:
• Slam tourism/ Poverty tourism/ Poorism – zwiedzanie dzielnic nędzy wokół dużych miast Afryki, Azji i Ameryki Łacińskiej,
• Turystyka charytatywna/ Wolonturystyka – połączenie turystyki i wolontariatu,
• Community Based Ecotourism – turystyka, z której korzyści czerpią lokalni mieszkańcy.
Źródło: http://www.swiatpodrozy.pl/a.php?id=2266 Aleksandra Gutowska
Załącznik nr 6 – gwiazda pytań
Załącznik 7 – plansze edukacyjne