Co kryje się za metką Twoich ubrań?

Grupa wiekowa:
gimnazjum oraz szkoły ponadgimnazjalne. III i IV etap edukacyjny.

Czas:
dwie godziny lekcyjne.

Miejsce:
klasa albo inne pomieszczenie zamknięte.

Materiały:
załącznik nr 1, powielony i pocięty załącznik nr 2, mapa świata, luźne (mogą być makulaturowe) kartki papieru, koszulka pocięta według opisu.

Cel ogólny:
Zapoznanie uczniów z łańcuchem dostaw w przemyśle odzieżowym i poddanie refleksji nawyków konsumenckich związanych z kupnem odzieży w aspekcie globalizacji i zjawiska nadkonsumpcji.

Cele szczegółowe:
- uczennica/uczeń rozumie złożoność
i skomplikowane zależności występujące w łańcuchu dostaw zglobalizowanego przemysłu odzieżowego,
- zna podstawowe problemy społeczne
i środowiskowe występujące w przemyśle odzieżowym,
- rozumie jakie przyczyny i konsekwencje wiążą się z obniżaniem kosztów produkcji odzieży,
- potrafi ocenić sytuację pracownic i pracowników fabryk odzieżowych z krajów globalnego Południa,
- potrafi wskazać działania, jakie mogą być podjęte na poziomie indywidualnym w celu podniesienia standardów społecznych i środowiskowych przy produkcji odzieży.

Przebieg zajęć
Na początku lekcji poproś uczniów, aby obejrzeli sobie nawzajem metki na ubraniach. Niech sprawdzą wjakich krajach zostały wyprodukowane orazzjakich materiałów. Następnie zapisz na tablicy wymienione przez uczniów kraje i materiały. Możesz też poprosić, aby uczniowie zaznaczyli te kraje na mapie świata. Wyjaśnij uczniom, że nasze ubrania skrywają w sobie „skrawki" z całego świata. Bawełna z której powstały była najprawdopodobniej uprawiana w Uzbekistanie, Turcji, Indiach bądź USA, następnie w Chinach czy Tajlandii zostały
z niej zrobione tkaniny, z których w Bangladeszu, Chinach czy na Sri Lance uszyto ubranie, a detale (guziki, zamki) zostały dodane np. w Indiach.
Zapytaj uczniów czy wiedzą co wynika z tego, że etapy produkcji odzieży odbywają się w tak wielu krajach i dlaczego właśnie w tych? Na koniec wyjaśnij, że prawie trzy czwarte światowej produkcji odzieży przeznaczonej na eksportjest szyte w krajach globalnego Południa, przede wszystkim w Azji, gdzie zatrudnionychjest ponad sto milionów pracowników. Większość z nich na co dzień zmaga się z niesprawiedliwością i brakiem bezpieczeństwa pracy, a ich prawa są ustawicznie łamane.
Rozłóż na środku klasy wcześniej pociętą według opisu koszulkę z krótkim rękawem:
- pół koszulki cięte w pionie to marża sklepu,
- drugą połówkę przetnij od środka szyi pod pachę, większa część to zysk marki,
- odetnij rękaw wzdłuż szwu, pozostała część
z ramienia symbolizuje koszt surowca i zysk fabryki,
- od rękawa odetnij kilkucentymetrowy skrawek, który obrazuje pensję szwaczki, a większa część rękawa to transport z Azji do Europy,
- odetnij jeszcze pasek wielkości zapałki, to zapłata dla pracownika na polu bawełny.
Następnie zapytaj uczniów co może kryć się za poszczególnymi skrawkami tej koszulki. Wyjaśnij, że chodzi o podział kosztów w łańcuchu dostaw przemysłu odzieżowego. Rozdaj losowo wybranym uczniom pocięte karteczki z wypisanymi na nich rodzajami kosztów przy produkcji koszulki (załącznik nr 2). Poproś wybranych uczniów, aby postarali się przyporządkować otrzymane koszty do odpowiednich skrawków koszulki. Następnie zweryfikuj poprawność wykonanego zadania i podaj odpowiednie wartości: pensja pracowników fabryk to w zależności od kraju 0,5- 3% wartości ceny gotowego wyrobu; zysk marki - ok. 33%; marża sklepu - 50%; zysk fabryki - 12%, a koszt materiału: 0,05 - 0,1%. Wykorzystaj do przedstawienia tych informacji załącznik nr 1.
Przeprowadź z uczniami dyskusję nad przyczynami takiego podziału kosztów w globalnym przemyśle odzieżowym. Czy wszyscy uczestnicy tego rynku otrzymują tyle ile powinni? Dlaczego marża sklepu jest tak wysoka i czy nie powinna być niższa?
Ile otrzymują właściciele fabryk? Zwróć szczególną uwagę na sytuację pracownic i pracowników fabryk, pytając uczniów np. o takie kwestie jak:
• co oznacza dla pracowników fakt, iż otrzymują tak niskie pensje?
• czy pensje te wystarczają na zaspokojenie
• podstawowych potrzeb, takichjak wyżywienie, mieszkanie, odzież, transport, edukacja, opieka medyczna?
• dlaczego pracownicy godzą się na takie niskie pensje?
• jaki procent zysku byłby bardziej sprawiedliwy?
W trakcie dyskusji zwróć także uwagę na takie aspekty nadużyć w stosunku do pracownic i pracownikówjak praca w nadgodzinach, brak bezpieczeństwa zatrudnienia, niebezpieczne warunki pracy oraz odbieranie praw związkowych. W tym celu możesz posłużyć się artykułem dostępnym na stronie:
http://www.ekonsument.pl/a598_kto_szyje_nasze_ubrania.html.
Powiedz uczniom, że będą teraz brać udział w debacie na temat niskich cen ubrań w dzisiejszym świecie. Wprowadź uczniów do tematu debaty wyjaśniając, że w ciągu ostatnich dziesięciu lat ludzie kupili nawet o połowę więcej ubrań niż w poprzednich dekadach. Równocześnie ceny produktów odzieżowych drastycznie spadły.
Marki odzieżowe zaczęły konkurować ze sobą o udział w rynku wprowadzając w ciągu roku coraz więcej kolekcji po niższych kosztach, czego kulminacją stała się sytuacja, w której domy mody oferują nawet 18 kolekcji rocznie, a rynek ubrań
w tzw. przystępnych cenach przeżywa boom i w ciągu zaledwie 5 ostatnich lat podwoił swoje rozmiary.
Następnie napisz na tablicy:
Jestem ZA niskimi cenami ubrań.
Jestem PRZECIWKO niskim cenom ubrań.
Podziel uczniów na dwie grupy i przyporządkuj każdej z grup odpowiednią rolę: zwolenników i przeciwników niskich cen odzieży. Zadaniem każdej z grup jest przygotować się do dyskusji.
W tym celu, napisz na tablicy różne zagadnienia (przykłady zagadnień znajdziesz w załączniku nr 3). Poproś każdą z grup, aby wspólnie, na kartce papieru, ustosunkowała się do tych zagadnień. Pomóż grupom w tym zadaniu (przykłady argumentów, na które możesz nakierowywać uczniów znajdziesz w tym samym załączniku).
w stanie płacić więcej za ubrania wiedząc, że pracownice i pracownicy fabryk otrzymują bardziej godziwe płace i pracują w bezpiecznych warunkach?
Podsumowując zajęcia, zapytaj uczniów czy przychodzą im do głowyjakieś działania/zachowania, które mogą podjąć by przeciwstawiać się wyzyskowi pracownic i pracowników w krajach globalnego Południa. Zapisz wszystkie pomysły na tablicy. Uzupełnij odpowiedzi posługując się artykułem dostępnym na stronie:
http://www.ekonsument.pl/sl60_konsument__konsumentka_.html.
Zwróć uwagę na takie aspektyjak lokalna produkcja, wybór ekologicznych materiałów, kupowanie w second-handach. Wyjaśnij także, że zagrożeniem, z którym najbardziej liczą się firmy odzieżowe, jest możliwość utraty przez nich dobrego wizerunku. Dlatego warto angażować się w różne akcje obywatelskie, pisać i wysyłać listy do firm z zapytaniem o warunki produkcji a także podpisywać się pod petycjami. Podsumuj zajęcia stwierdzeniem, żejako konsumenci mamy w ręku ogromną siłę - siłę naszych pieniędzy.Jeśli chcemy ją wykorzystać w sposób bardziej odpowiedzialny, warto zaglądać znanym markom pod metkę i sprawdzać czy kryją się tam wartości, które chcemy wspierać.
Następnie poproś obie grupy, aby usiadły naprzeciwko siebie. Przeprowadź debatę i bądź jej moderatorem/moderatorką, czytając pytania z tablicy i komentując wypowiedzi uczniów.
Po zakończeniu debaty, gdy uczniowie wyjdą już ze swoich ról, zapytaj jakie jest ich prawdziwe podejście do niskich cen ubrań, np. czy byliby w stanie płacić więcej za ubrania wiedząc, że pracownice i pracownicy fabryk otrzymują bardziej godziwe płace i pracują w bezpiecznych warunkach?