Odniesienie do podstawy programowej: Przedmiot: wiedza o społeczeństwie, godzina wychowawcza Poziom: szkoła ponadgimnazjalna — IV etap edukacyjny
Podstawa programowa:
Treści nauczania — wymagania szczegółowe:
Wiedza o społeczeństwie — zakres podstawowy
5. Prawa człowieka. Uczeń:
1) przedstawia krótko historię praw człowieka i ich generacje; wymienia najważniejsze dokumenty z tym związane;
2) wymienia podstawowe prawa i wolności człowieka; wyjaśnia, co oznacza, że są one powszechne, przyrodzone i niezbywalne;
3) podaje najważniejsze postanowienia Powszechnej deklaracji praw człowieka, Europejskiej konwencji praw człowieka i Konwencji o prawach dziecka;
4) znajduje w środkach masowego przekazu (w tym w internecie) informacje o przypadkach łamania praw człowieka na świecie;
5) bierze udział w debacie klasowej, szkolnej lub internetowej na temat wolności słowa lub innych praw i wolności.
6. Ochrona praw i wolności. Uczeń:
4) przedstawia na przykładach działania podejmowane przez ludzi i organizacje pozarządowe broniące praw człowieka; w miarę swoich możliwości włącza się w wybrane działania (np. podpisuje apel, prowadzi zbiórkę darów);
5) rozpoznaje przejawy rasizmu, szowinizmu, antysemityzmu i ksenofobii; uzasadnia potrzebę przeciwstawiania się im oraz przedstawia możliwości zaangażowania się w wybrane działania na rzecz równości i tolerancji;
6) znajduje informacje o naruszaniu praw człowieka w wybranej dziedzinie (np. prawa kobiet, prawa dziec-ka, wolność wyznania, prawo do edukacji, prawa humanitarne) i projektuje działania, które mogą temu zaradzić.
Wiedza o społeczeństwie — zakres rozszerzony
36. Prawa człowieka. Uczeń:
2) przedstawia argumenty na rzecz uniwersalności praw człowieka i analizuje zastrzeżenia formułowane przez jej przeciwników;
3) rozróżnia prawa i wolności osobiste, polityczne oraz ekonomiczne, społeczne i kulturalne; wskazuje, do której generacji należą poszczególne prawa.
38. Światowy i europejski system ochrony praw człowieka. Uczeń:
1) opisuje system ochrony praw człowieka funkcjonujący na mocy Powszechnej deklaracji praw człowieka oraz międzynarodowych paktów praw człowieka Narodów Zjednoczonych;
5) analizuje z punktu widzenia międzynarodowych standardów praw człowieka przypadki naruszania praw i wolności w różnych państwach;
7) opisuje i ocenia działania wybranych organizacji pozarządowych zajmujących się ochroną praw człowieka.
39. Polska polityka zagraniczna. Uczeń:
4) przedstawia działania Polski w dziedzinie pomocy rozwojowej.
Geografia — zakres podstawowy
2. Zróżnicowanie gospodarcze świata. Uczeń:
1) klasyfikuje państwa na podstawie analizy wskaźników rozwoju społecznego i gospodarczego; wyróżnia regiony bogate i biedne (bogatą Północ i biedne Południe) i podaje przyczyny dysproporcji w poziomie rozwoju społeczno-gospodarczego regionów świata;
2) ocenia i projektuje różne formy pomocy państwa i organizacji pozarządowych państwom i regionom dotkniętym kryzysem (klęskami ekologicznymi, wojnami, głodem)
Geografia — zakres rozszerzony
7. Klasyfikacja państw świata. Uczeń:
1) wyróżnia kryteria podziału państw według PKB na jednego mieszkańca oraz wskaźnika rozwoju społecz-nego (HDI).
9. Działalność gospodarcza na świecie. Uczeń:
12) przedstawia, na podstawie danych statystycznych, poziom zaspokojenia potrzeb na usługi podstawowe i wyspecjalizowane w państwach o różnym poziomie rozwoju gospodarczego.
zwiń
Odniesienie do podstawy programowej:Przedmiot: wiedza o społeczeństwie, godzina wychowawcza Poziom: szkoła ponadgimnazjalna — IV etap edukacyjny
Podstawa programowa:
Treści nauczania — wymagania szczegółowe:
Wiedza o społeczeństwie — zakres podstawowy
5. Prawa człowieka. Uczeń:
1) przedstawia krótko historię... więcej
Cele:
Uczeń powinien:
• wyjaśnić, co to jest wskaźnik rozwoju społecznego HDI,
• określić miejsce Polski wśród innych państw na podstawie wskaźnika HDI i wynikające z tego obowiązki,
• objaśniać, na czym polega prawo do rozwoju,
• wykazać związek między realizacją prawa do rozwoju a pomocą rozwojową,
• wykazać różnicę między pomocą rozwojową a humanitarną.
Metody, techniki, formy pracy:
Dyskusja, mini-wykład, praca z tekstem, praca z mapą
Materiały pomocnicze:
• Materiał pomocniczy nr 1 — Wskaźnik HDI
• Materiał pomocniczy nr 2 — Polska w światowej czołówce
• Materiał pomocniczy nr 3 — HDI (mapa)
• Materiał pomocniczy nr 4 — Milenijne cele rozwoju a prawa człowieka
• Materiał pomocniczy nr 5 — Perspektywa praw człowieka w rozwoju
Przebieg zajęć:
1. Poproś uczniów, aby wymienili kilka — ich zdaniem — najbogatszych i najbiedniejszych krajów świata. Po za¬pisaniu propozycji na tablicy zapytaj, gdzie umieściliby Polskę i dlaczego. Poproś o wyjaśnienie, na podstawie
czego określili kraje jako biedne, a inne — bogate. (5’)
2. Rozdaj uczniom Materiał pomocniczy nr 1. Poproś o zapoznanie się z nim i odpowiedź na pytanie, jakie czynniki wpływają na ustalenie wskaźnika rozwoju społecznego HDI. Ważne, by zrozumieli, że wskaźnik nie ma jedynie wymiaru czysto ekonomicznego, bo opiera się na kilku czynnikach, nie tylko na wysokości dochodu. (5’)
3. Rozdaj uczniom Materiał pomocniczy nr 2. Po przeczytaniu go przez uczniów zadaj kilka pytań do tekstu:
a) Ile państw uwzględniono w raporcie?
b) Jaką pozycję ma Polska pod względem rozwoju społecznego?
c) W jakiej grupie państw znalazł się nasz kraj?
d) Jaka zmiana — w przypadku Polski — nastąpiła w porównaniu z poprzednim raportem?
e) Jakie kraje stanowią czołówkę na tej liście, a które są na końcu?
f) Na ile trafnie określiliście państwa najbogatsze i najbiedniejsze w stosunku do listy z raportu?
g) Jak zmiana w rozwoju państw nastąpiła na przestrzeni ostatnich 40 lat?
4. Możesz też wykorzystać mapę dla zobrazowania ogromnych różnic rozwojowych między poszczególnymi państwami (Materiał pomocniczy nr 3). Przy tej okazji poproś o przypomnienie znaczenia określeń: globalna Północ i globalne Południe. Zwróć uczniom uwagę na to, że pojęcie to jest mniej wartościujące i bardziej aktualne niż terminy „trzeci świat” i „kraje rozwijające się”. (10’)
5. Powiedz, że tak wysoka pozycja Polski zobowiązuje ją do pomocy rozwojowej, której celem jest likwidacja ubóstwa. Wynika ona z prawa człowieka do rozwoju, które należy do tzw. praw III generacji związanej ze wzrastającą współzależnością państw w procesach postępującej globalizacji świata. Zalicza się do niej też prawo do pokoju, prawo do bezpiecznego środowiska, prawo do korzystania ze wspólnego dziedzictwa ludz-kości. Podkreśl, że prawa trzeciej generacji mogą być urzeczywistniane stopniowo i jedynie wspólnym wysił kiem społeczności międzynarodowej. Prawo do rozwoju zostało sformułowane i przyjęte na forum między-narodowym po kilkudziesięciu latach dyskusji. W 1986 roku ONZ proklamowała Deklarację prawa do rozwoju, która w artykule pierwszym opisuje rozwój jako nienaruszalne prawo człowieka. Przyjęcie prawa do
rozwoju miało przełomowe znaczenie dla rozumienia pomocy rozwojowej. Ważne, by uczniowie zrozumieli, że konsekwencją prawa do rozwoju jest fakt, że kraje najuboższe mają prawo do pomocy ze strony krajów bogatszych, a kraje bogate mają obowiązek udzielania wsparcia krajom biedniejszym w redukcji ubóstwa. W ten sposób pomoc rozwojowa przestała być jedynie oznaką dobrej woli państw bogatych, ale stała się ich zobowiązaniem na arenie międzynarodowej. W tym miejscu warto zwrócić uwagę na rozróżnienie pomocy humanitarnej od pomocy rozwojowej, które to pojęcia są często uważane za tożsame. Wyjaśnij, że główną cechą pomocy humanitarnej jest jej krótkookresowy efekt. W praktyce oznacza to zapewnienie żywności, wody, schronienia oraz innych środków niezbędnych do przeżycia, szczególnie w czasie jakiegoś kryzysu czy katastrofy. Tymczasem pomoc rozwojowa jest stałym zobowiązaniem państw bogatej Północy wobec krajów globalnego Południa. (5’)
6. Zwróć uczniom uwagę na związek prawa do rozwoju i innych praw człowieka z Milenijnymi celami rozwoju. Każdemu z tych celów można przyporządkować prawo określone w dokumentach prawa międzynarodowego. Poproś o wypełnienie tabeli (Materiał pomocniczy nr 4). Uczniowie mogą zrobić to ćwiczenie w 4-osobo- wych grupach. (10’)
7. W ostatniej części lekcji porozmawiajcie o tym, jaką zmianę w podejściu do pomocy ma wprowadzenie perspektywy praw człowieka. (Materiał pomocniczy nr 5). Oznacza to przede wszystkim, że beneficjenci powinni mieć kontrolę nad udzielaną im pomocą rozwojową. Z tego powodu bardziej uprawomocnione jest mówienie o współpracy rozwojowej i partnerstwie niż o pomocy. Ponadto państwa Unii Europejskiej i globalnej Północy są zobowiązane obecnie do zapewnienia praw tym, którzy są ich pozbawieni — jest to kwestia prawnej odpowiedzialności, a nie dobroczynności, „odruchów serca”. Oznacza to także zmianę rozumienia położenia osób pokrzywdzonych: mają one prawo domagać się realizacji swoich podstawowych praw, gdyż społeczność międzynarodowa zobowiązała się do ich zapewnienia. Zapowiedz uczniom, że na następnej lekcji porozmawiacie o tym, jak Polska wywiązuje się z pomocy rozwojowej. Poproś uczniów o wyszukanie danych statystycznych i sporządzenie notatki na ten temat. (10’)