Globalni odkrywcy. Globalne współzależności.

Cel ogólny:
uświadomienie uczennicom i uczniom globalnych zależności łączących kraje Globalnego Południa i Globalnej Północy

Cele szczegółowe:
Uczennica/uczeń:
• uczy się krytycznego odbioru obrazów pokazywanych w mediach, wymienia zasady, jakimi należy się kierować, mówiąc o krajach Globalnego Południa,
• dostrzega krzywdzącą rolę stereotypów, przez co uczy się zrozumienia i tolerancji,
• wskazuje na mapie świata wybrane państwa,
• rozumie, co oznacza stwierdzenie: „świat się kurczy”, potrafi wytłumaczyć je własnymi słowami,
• dostrzega i rozumie zależności kulturowe pomiędzy państwami z różnych regionów świata,
• wyjaśnia pojęcia: Globalna Północ, Globalne Południe, globalizacja, stereotyp.

Miejsce: sala lekcyjna

Materiały: ścienna mapa świata, wydrukowane w jednym egzemplarzu zdjęcia z załączników nr 1 i nr 2 (zamiast drukować możesz je również wyświetlić za pomocą rzutnika lub użyć tablicy interaktywnej), małe mapki konturowe świata dla każdego ucznia (załącznik nr 3), wydrukowane i powycinane zestawy przedmiotów – załącznik nr 5 (po jednym zestawie na grupę), duże mapy konturowe świata – najlepiej w większym formacie, np. A3 (po jednej na grupę) – załącznik nr 6, klej (1–2 na grupę), kredki, kartki (dla każdego uczestnika), wydrukowane zdjęcia przedstawiające różne miasta oraz domy polskie i afrykańskie (możesz też przygotować je w formie prezentacji multimedialnej)

Przebieg zajęć
Na tablicy zapisz zdanie: „Świat jest mały”. Zapytaj dzieci, czy się z nim zgadzają. Poproś, aby uzasadniły swoje odpowiedzi. Następnie zapytaj dzieci o ich skojarzenia z Afryką i ich rówieśnikami z tego kontynentu. Zapiszcie pomysły na tablicy lub dużym arkuszu papieru, tworząc mapę myśli dotyczącą Afryki. Kiedy uznacie, że mapa myśli jest już gotowa, przeczytaj po kolei każde skojarzenie i poproś uczniów, aby określili, czy jest pozytywne (narysuj przy nim „+”), czy negatywne („-”). Wspólnie zastanówcie się, z czego ich zdaniem wynika ich wyobrażenie Afryki – czy uczniowie czytali jakieś książki lub artykuły poświęcone Afryce, widzieli jakiś film na ten temat, ktoś im o czymś powiedział? Następnie powieś na tablicy zdjęcie afrykańskiego dziecka (załącznik nr 1) i poproś, aby uczniowie narysowali jego dom. Kiedy dzieci skończą, obejrzyjcie w grupie swoje rysunki. Niech kilku ochotników opowie o narysowanym przez siebie domu – dlaczego wygląda właśnie tak? Następnie pokaż dzieciom zdjęcia przedstawiające różne domy, miejscowości i ludzi w różnych odmiennych sytuacjach.
Teraz zadaniem uczniów będzie zgadnięcie, czy zdjęcie pochodzi z Polski, czy z Afryki (zdjęcia znajdziesz w załączniku 2). Zapytaj o trudność w odnajdywaniu różnic. Jakie są podobieństwa, a co jest inne w naszym życiu i życiu ludzi mieszkających w Afryce? Zwróć uwagę na różnorodność krajów Afryki. Wyjaśnij, że w Afryce są 54 państwa o różnej kulturze, tradycji i historii. Zwróć uwagę uczniów na różny kolor skóry, styl ubierania się, wygląd miast i wsi. Zauważ, że w Afryce obok tradycyjnych domów z gliny czy kamienia lub traw widzimy nowoczesne wieżowce, terminale lotniskowe, biurowce czy osiedla domów jednorodzinnych. Poproś, aby dzieci wymieniały podobieństwa w wyglądzie miast czy stylu życia ludzi łączące Polaków z mieszkańcami Afryki. Postarajcie się znaleźć jak najwięcej podobieństw. [Pomysł na ćwiczenie pochodzi z publikacji pod redakcją Pawła Średzińskiego „Jak mówić polskim dzieciom o dzieciach Afryki?].
W kolejnej części zajęć uczniowie dowiedzą się, czym są Globalne Południe i Globalna Północ. Zapytaj uczniów, co oznacza słowo „globalny”, jakie mają z nim skojarzenia, w jakim kontekście się z nim spotkali. W razie potrzeby wyjaśnij, że „globalny” oznacza ogólnoświatowy, „odnoszący się do całego świata, dotyczący wielu państw na różnych kontynentach” [sjp.pl]. Następnie poproś uczniów, aby zastanowili się, w jaki sposób możemy ocenić, czy w jakimś kraju żyje się dobrze. Jeśli wśród odpowiedzi nie pojawią się takie jak długość życia, edukacja mieszkańców czy ich zamożność, naprowadź uczniów pytaniami. Jeśli mieszkańcy jakiegoś kraju żyją długo, oznacza to, że mieli dobre warunki życia, odpowiednie wyżywienie, opiekę medyczną. Jeśli mieszkańcy mogą się długo uczyć i zdobyć dobre wykształcenie, to kraj może się rozwijać i bogacić. A jeśli kraj jest bogaty, to jego mieszkańców stać nie tylko na podstawowe rzeczy takie jak jedzenie czy mieszkanie, ale także na wakacje, zabawki, książki itp. Wyjaśnij, że te właśnie elementy są brane pod uwagę w ocenie rozwoju krajów świata. Od dwudziestu lat kraje świata są w ten sposób badane i stąd wiemy, w jaki sposób się rozwijają (więcej informacji o Wskaźniku Rozwoju Społecznego przeczytasz we wstępie do publikacji). Na podstawie tego rankingu możemy podzielić kraje na rozwinięte (bogatsze) i słabiej rozwinięte (uboższe). Rozłóż na podłodze ścienną mapę świata (najlepiej polityczną) i zapytaj uczniów, w których regionach świata – ich zdaniem – kraje są bogatsze, a w których biedniejsze. Poproś, aby uczniowie postarali się wyznaczyć za pomocą sznurka położonego na mapie granicę pomiędzy krajami słabiej i wyżej rozwiniętymi (biedniejszymi i bogatszymi). W razie potrzeby skorzystaj z mapy (załącznik nr 3). Zapytaj uczniów, która część świata jest bogatsza, a która biedniejsza. Powinny się tutaj pojawić określenia „północna” i „południowa”. Wyjaśnij, że pojęć „Globalna Północ” i „Globalne Południe” używamy do określania regionów świata bogatego i biednego. Rozdaj uczniom małe mapki konturowe (załącznik nr 4) i poproś o pokolorowanie krajów Globalnej Północy na niebiesko, a krajów Globalnego Południa na czerwono, zgodnie z wzorem na dużej mapie ściennej. Poproś, aby uczniowie podpisali obydwie części świata.
Następnie podziel uczniów na 3–5-osobowe grupy. Każdej z grup rozdaj zestaw kart przedstawiających różne przedmioty, z których większość powinna być znana uczniom (załącznik nr 5). Poproś, aby uczniowie rozłożyli karteczki i uważnie się im przyjrzeli. Czy kojarzą te przedmioty? Komu je zawdzięczamy? W jakich krajach zostały wynalezione, skąd pochodzą ich twórcy? Rozdaj grupom duże konturowe mapy świata (załącznik nr 6, jeśli możesz, powiększ go do rozmiaru A3) oraz atlasy
i poinformuj, że na odwrocie każdego „przedmiotu” zapisana jest nazwa kraju jego pochodzenia. Poproś, aby uczniowie
spróbowali w grupach odnaleźć na mapie te kraje i przykleili przedmioty w miejscach, z których pochodzą. Zwróćcie uwagę, że wbrew krzywdzącym stereotypom kraje Globalnego Południa posiadają bogatą, fascynującą kulturę i wiele osiągnięć, które w dużym stopniu przyczyniły się także do rozwoju naszej, europejskiej kultury. Zapytaj dzieci, czym ich zdaniem są stereotypy i skąd się biorą. Spróbujcie wspólnie ułożyć definicję stereotypu, zapisując skojarzenia na tablicy. Zastanówcie się, czy ich obraz Afryki z początku lekcji nie był przypadkiem stereotypowy. Co jest przyczyną tego, że często tak źle myślimy o krajach Południa? Co można zrobić, aby obrazy, które do nas docierają, nie były odbierane stereotypowo przez oglądających? Może trzeba dokładniej podpisywać fotografie? Zastanówcie się wspólnie, jak powinni być przedstawiani ludzie na fotografiach pokazywanych w książkach, prasie i telewizji. Zapytaj uczniów, jak sami chcieliby być przedstawiani na fotografiach, które będą oglądali mieszkańcy innych krajów. Wspólnie stwórzcie listę 10 zasad, według których powinny być dobierane i podpisywane zdjęcia w mediach. Uwaga: za wzór może posłużyć Ci Kodeks w sprawie obrazów i wiadomości dotyczących krajów Południa (załącznik nr 7). Więcej na ten temat przeczytać możesz w poradniku Jak mówić o większości świata: http://www. pah.org.pl/m/906/jak-mowic-o-wiekszosci-swiata_2009.pdf.

Praca domowa
Poproś dzieci, aby każde z nich na następną lekcję przejrzało 2 gazety o tematyce podróżniczej (jeśli nie mają takich gazet w domu, mogą poszukać ich w szkolnej bibliotece) w poszukiwaniu zdjęć i obrazów przedstawiających ludzi, miasta i sytuacje dziejące się w krajach Globalnego Południa. Niech opiszą, jak były przedstawione te obrazy. Czy były zgodne z zasadami, które stworzyliście na lekcji?

Informacje dodatkowe dla nauczyciela
Istnieją różne metody określania poziomu rozwoju państw, jednak ostatecznie o podziale między krajami rozwijającymi się i rozwiniętymi decyduje poziom ubóstwa mieszkańców. Próbując dzielić te grupy krajów, stosowano różne nazwy, np.
pejoratywnie brzmiącą „kraje Trzeciego Świata” lub „kraje słabo rozwinięte czy rozwijające się”. Dziś na określenie krajów
bogatych używa się terminu „Globalna Północ”, ponieważ znajdują się przeważnie na północ od krajów biedniejszych, określanych mianem „Globalnego Południa”. Kraje globalnej Północy i Południa dzieli ogromna różnica rozwojowa, która decyduje też o zupełnie odmiennym stylu życia ich mieszkańców. Jednak równie istotne jest to, że kraje te różnią się kulturowo. O ile większość krajów Północy jest pod wpływem tzw. kultury Zachodu i w następstwie globalizacji ujednolica się kulturowo, to w krajach Globalnego Południa leżących na różnych kontynentach rozwijają się różnorodne kultury i zwyczaje. Inaczej podchodzi się tam np. do pojęcia czasu, relacji międzyludzkich czy nawet pojęcia osiągnięcia cywilizacyjnego. Warunki życiowe są diametralnie różne i codzienne zajęcia ludzi też są inne. Kraje Globalnego Południa mają olbrzymi, choć często niedoceniany dorobek cywilizacyjny – wystarczy pomyśleć, gdzie wymyślono cyfry i dziesiętny system pozycyjny (Indie), skąd pochodzi papier (Chiny). Najpopularniejszy napój na świecie – kawa – wywodzi się z Etiopii. Dlatego, gdy mówimy o istniejących różnicach między krajami Północy i Południa, nie dotyczą one tylko widocznej przepaści ekonomicznej, ale mają też związek z różnicami kulturowymi. Kraje bogatsze nie są pod każdym względem lepsze od państw borykających się z biedą. W wielu dziedzinach moglibyśmy uczyć się od mieszkańców krajów Południa.

źródło: Edukacja globalna – co to takiego? Materiały ze szkolenia e-learningowego dla nauczycieli „Globalne zależności”
Polskiej Zielonej Sieci, http://globalnepoludnie.pl/Edukacja- -Globalna-co-to-takiego

BIBLIOGRAFIA
• Odkrycia i wynalazki, http://www.wynalazki.slomniki.pl/
• O edukacji globalnej i zróżnicowanym świecie, http://eduglob.zrodla.org/edukacja_globalna/
• Dorota Gadzinowska, Gabriela Lipska, Marcin Wojtalik, Jak mówić o większości świata. Rzetelna edukacja o krajach globalnego Południa, PAH/IGO, Warszawa 2009, http://www.pah.org.pl/m/906/jak-mowic-o-wiekszosci-swiata_2009.pdf
• Paweł Średziński (red), Jak mówić polskim dzieciom o dzieciach Afryki?, Afryka Inaczej, Warszawa 2009, http://afryka.org/poradnik/poradnik.pdf