Cel zajęć:
uświadomienie uczennicom i uczniom prognozowanych skutków społeczno-polityczno-przyrodniczych zmian klimatu
Cele operacyjne:
Uczennica/uczeń:
• rozumie, że działalność ludzi zamieszkujących bogate kraje Północy ma wpływ na życie ludzi na całym świecie, a w szczególności na mieszkańców krajów ubogiego Południa,
• wymienia przykładowe skutki zmian klimatu (ocieplenie klimatu, topnienie lodowców, wzrost poziomu wód, wyginięcie zwierząt i roślin, anomalie pogodowe, zmiany w ekosystemach, zmiana stref klimatycznych, rozprzestrzenianie chorób zakaźnych, obumieranie raf koralowych, konflikty społeczne wynikające z klęski głodu, barku dostępu do wody pitnej),
• uświadamia sobie wpływ zmian klimatu na życie organizmów w różnych rejonach świata,
• wskazuje ekosystemy najbardziej narażone na skutki zmian klimatu.
Miejsce: sala lekcyjna
Materiały: duży arkusz papieru (lub dwa połączone razem) na mapę myśli, markery w co najmniej 3 kolorach, ok. 12 małych karteczek (np. 10×10 cm), plansza z mapą konturową Polski lub stara mapa samochodowa Polski
Przebieg zajęć
Wprowadzenie do tematu
Uczniowie wraz z prowadzącym siadają w dużym kole. Zajęcia rozpocznij od przypomnienia, dlaczego klimat się ociepla. Przypomnij lub uświadom uczniom, że od 1880 roku średnia temperatura na Ziemi podniosła się 0,85 ºC i wzrasta coraz szybciej. Zależnie od scenariusza naukowcy prognozują, do końca XXI w. średnie temperatury na świecie wzrosną od 0,3 do 4,8°C (wg Piątego Raportu IPCC). Te 2°C uznano za wielkość graniczną, jeśli wzrost temperatury nie zostanie powstrzymany przed osiągnięciem tego pułapu, skutki przyrodnicze, a w konsekwencji społeczne, będą nagłe i nieodwracalne i dotkną cały glob.
Mapa myśli
Na podłodze albo na złączonych stołach rozłóż papier (dwa sklejone ze sobą arkusza A1), na środku w kole zapisz hasło „skutki zmian klimatu”, na stole połóż różnokolorowe pisaki. Wyjaśnij, że opracujemy wspólną mapę myśli. Omów tę metodę i przedstaw zasady pracy. Mapa myśli to taki sposób notowania, który pozwala odwzorować chaotyczny (nielinearny) sposób ludzkiego myślenia. Do narysowania mapy potrzebujemy dużej powierzchni i kolorowych pisaków, oprócz zapisanych słów powinniśmy używać rysunków, symboli, kolorów. Zawsze w centralnej części mapy w formie rysunku lub dużego wyraźnego napisu umieszczamy problem, tytuł – coś, nad czym pracujemy. Od niego odchodzą najważniejsze skojarzenia, które dalej rozgałęziają się na coraz bardziej drobne i szczegółowe. Mapa powinna mieć promienistą strukturę z licznymi rozgałęzieniami.
Nasza mapa myśli ma pokazać wszelkie skutki zmian klimatu, nie tylko te bezpośrednie, ale także pośrednie:
W pierwszym etapie pracy uczniowie wpisują główne skutki zmian klimatu (topnienie lodowców i lądolodów, podniesienie poziomu oceanów, co spowoduje zatopienie wielu terenów a nawet całych wyspiarskich krajów, klęski żywiołowe: powodzie, susze, pożary, huragany, choroby ludzi i zwierząt, rozwój chorób tropikalnych, szkodniki, zmiana temperatur i ilości opadów, co wpłynie m.in. na rolnictwo). Następnie poproś o uzupełnienie mapy o wydarzenia i skutki pośrednie, które wynikają ze skutków głównych. Rolą nauczyciela jest zadawanie pytań naprowadzających, które ułatwią uczniom uzupełnianie mapy. Możesz włączyć się w rysownie mapy, uzupełniając ją o treści, które są uczniom nieznane.
Po wyczerpaniu wszystkich pomysłów przestępujemy do omówienia mapy, tak aby wszyscy uczniowie zapoznali się z wynikami pracy. Zapytaj uczniów, jakie regiony są najbardziej zagrożone skutkami zmian klimatu, które społeczeństwa odczują najbardziej te zmiany. Poproś uczniów o przedstawienie wniosków, które płyną z mapy, oraz o wyrażenie swoich wrażeń i refleksji nt. tego, co może się stać w nie tak przecież odległym czasie, jeśli nie powstrzymamy zmian klimatu.
Wpływ zmian klimatu na Polskę. Podziel uczniów na 3–4-osobowe grupy, a następnie każdej grupie wręcz karty pracy (załącznik nr 1), małą kartkę oraz pisaki. Zadaniem uczniów jest zapoznać się z otrzymanym tekstem, podkreślić w nim miejscowości, tereny objęte opisem. W czasie, kiedy uczniowie zapoznają się z tekstem, przygotuj dużą konturową mapę Polski (może to być po prostu schematyczny rysunek na dużym arkuszu papieru z zaznaczonymi miastami wojewódzkimi i głównymi rzekami) albo mapę samochodową Polski (należy wziąć jednak pod uwagę, że uczniowie będą po niej rysować, dlatego warto wykorzystać mapę starą, już nieaktualną albo kupioną w księgarni z „tanią książką”). Kiedy uczniowie wykonają pierwsze zadanie, przypomnij, jak wyglądają typowe znaki topograficzne (kartograficzne) stosowane na mapach. Przypomnij, że znaki mogą być punktowe (np. drzewo, miasto), liniowe (rzeka, granica) i powierzchniowe (np. las); omów je na przykładach, korzystając z map. Następnie poproś uczniów, aby zaprojektowali prosty symbol dla opisanego zjawiska, który będzie używany na mapie. Symbol należy narysować na małej kartce i opisać, tak aby po naklejeniu karteczek na mapę powstała legenda. Po zakończeniu pracy grupy na podstawie tekstu kolejno omawiają skutki zmian klimatu w Polsce i nanoszą na mapę wszystkie opisane w tekście wydarzenia za pomocą wymyślonego symbolu w miejscu (na terenie), w którym wydarzenie miało miejsce (kolorem czerwonym), a także prognozowane przyszłe klęski żywiołowe (kolorem czarnym).
Podsumowanie zajęć – dlaczego trzeba chronić klimat? Ostatnim zadaniem będzie wykonanie indywidualne rysunków do hasła-pytania „dlaczego trzeba chronić klimat?”. Rysunki mają ilustrować odpowiedź na to pytanie (np. żeby uratować gdańską starówkę, żeby uratować niedźwiedzie polarne, żeby dzieci w Bangladeszu mogły chodzić do szkoły, żeby w Afryce nie było wojen o wodę itp.).
Bibliografia
• Gosia Świderek, Agnieszka Wnuk, Nie podgrzewaj atmosfery. Materiały dla nauczycieli, ODE Źródła, Łódź 2009
• Aleksandra Arcipowska, Andrzej Kassenberg, Małe ABC... ochrony klimatu, Instytut na rzecz Ekorozwoju i Polska Zielona Sieć, Warszawa/Kraków 2009
• Ziemia na rozdrożu, http://ziemianarozdrozu.pl
• Marcin Popkiewicz, Świat na rozdrożu, Wydawnictwo Sonia Draga, Katowice 2012
• Climate Change 2013: The Physical Science Basis, IPCC 2013, http://www.ipcc.ch/report/ar5/wg1/#.UoQEficinHk • Aleksandra Arcipowska, Zbigniew M. Karaczan (red.), Jak chronić klimat na poziomie lokalnym, Instytut na rzecz Ekorozwoju, Warszawa 2008
• Kate Raworth (red.), Zmiany klimatu a prawa człowieka, Oxfam International/Polska Zielona Sieć/Polska Akcja Humanitarna, Warszawa 2008
• Blog o zmianach klimatu, http://doskonaleszare.blox.pl/html
• DlaKlimatu.pl – program klimatyczny Polskiej Zielonej Sieci, http://dlaklimatu.pl
• Nie podgrzewaj atmosfery, http://klimat.edu.pl