Odniesienie do podstawy programowej: Historia i społeczeństwo
Cele: II. Analiza i interpretacja historyczna. Uczeń odpowiada na proste pytania postawione do tekstu źródłowego, planu, mapy, ilustracji; pozyskuje informacje z różnych źródeł oraz selekcjonuje je i porządkuje; stawia pytania dotyczące przyczyn i skutków analizowanych wydarzeń historycznych i współczesnych. IV. Zainteresowanie problematyką społeczną.Uczeń ma nawyk dociekania w kontekście społecznym – zadaje pytania "dlaczego jest tak, jak jest?" i "czy mogłoby być inaczej?" oraz próbuje odpowiedzieć na te pytania, V. Współdziałanie w sprawach publicznych. Uczeń współpracuje z innymi – planuje, dzieli się zadaniami i wywiązuje się z nich.
Treści: 7. Problemy ludzkości. Uczeń: 1) wyjaśnia, co oznacza powiedzenie: "świat stał się mniejszy" i wskazuje przyczyny tego zjawiska; 2) opisuje i ocenia na przykładach wpływ techniki na środowisko naturalne i życie człowieka;
Przyroda
Cele: I. Zaciekawienie światem przyrody. Uczeń stawia pytania dotyczące zjawisk zachodzących w przyrodzie, prezentuje postawę badawczą w poznawaniu prawidłowości świata przyrody przez poszukiwanie odpowiedzi na pytania: "dlaczego?", "jak jest?", "co się stanie, gdy?". II. Stawianie hipotez na temat zjawisk i procesów zachodzących w przyrodzie i ich weryfikacja. Uczeń przewiduje przebieg niektórych zjawisk i procesów przyrodniczych, wyjaśnia proste zależności miedzy zjawiskami; przeprowadza obserwacje i doświadczenia według instrukcji, rejestruje ich wyniki w różnej formie oraz je objaśnia, używając prawidłowej terminologii. III. Praktyczne wykorzystanie wiedzy przyrodniczej. Uczeń orientuje się w otaczającej go przestrzeni przyrodniczej i kulturowej; rozpoznaje sytuacje zagrażające zdrowiu i życiu oraz podejmuje działania zwiększające bezpieczeństwo własne i innych, świadomie działa na rzecz ochrony własnego zdrowia. IV. Poszanowanie przyrody. Uczeń zachowuje się w środowisku zgodnie z obowiązującymi zasadami; działa na rzecz ochrony przyrody i dorobku kulturowego społeczności. V. Obserwacje, pomiary i doświadczenia. Uczeń korzysta z różnych źródeł informacji (własnych obserwacji, badań, doświadczeń, tekstów, map, tabel, fotografii, filmów), wykonuje pomiary i korzysta z instrukcji (słownej, tekstowej i graficznej); dokumentuje i prezentuje wyniki obserwacji i doświadczeń; stosuje technologie informacyjno-komunikacyjne.
Treści: 5. Człowiek a środowisko. Uczeń: 2) wyjaśnia wpływ codziennych zachowań w domu, w szkole, w miejscu zabawy na stan środowiska; 3) proponuje działania sprzyjające środowisku przyrodniczemu;5) podaje przykłady pozytywnego i negatywnego wpływu środowiska na zdrowie człowieka, 10. Zjawiska elektryczne i magnetyczne w przyrodzie. Uczeń: 6) uzasadnia potrzebę i podaje sposoby oszczędzania energii elektrycznej;
Etyka
Cele: I. Kształtowanie refleksyjnej postawy wobec człowieka, jego natury, powinności moralnych oraz wobec różnych sytuacji życiowych. zwiń
Odniesienie do podstawy programowej:Historia i społeczeństwo
Cele: II. Analiza i interpretacja historyczna. Uczeń odpowiada na proste pytania postawione do tekstu źródłowego, planu, mapy, ilustracji; pozyskuje informacje z różnych źródeł oraz selekcjonuje je i porządkuje; stawia pytania dotyczące przyczyn i skutków... więcej
Cel zajęć:
uświadomienie uczennicom i uczniom ich wpływu na zmiany klimatu oraz wskazanie działań na rzecz ochrony klimatu i zmotywowanie do nich
Cele szczegółowe:
Uczennica/uczeń:
• zauważa związek pomiędzy swoimi zachowaniami życia codziennego a zmianami klimatu,
• dostrzega i rozumie wpływ działalności człowieka na środowisko,
• potrafi wyjaśnić i wymienić działania mające na celu ograniczenie emisji gazów cieplarnianych,
• zauważa daleko idące powiązania łączące różne elementy środowiska z codziennymi zachowaniami ludzi,
• wyjaśnia, co każdy z nas może zrobić, by chronić klimat,
• pogłębia swoje postawy prośrodowiskowe,
• w codziennym życiu stara się podejmować decyzje z uwzględnieniem wiedzy i postaw dot. zmian klimatu,
• kształci myślenie przyczynowo-skutkowe.
Miejsce: sala lekcyjna
Materiały: ok. 8 dużych arkuszy papieru (ok. A1 lub papieru pakowego) lub schemat efektu cieplarnianego z pierwszych zajęć o klimacie, markery, ok. 50 małych karteczek (np. 10×10 cm), taśma klejąca lub klej
Przebieg zajęć
Wprowadzenie do tematu – skala problemu
Zajęcia rozpocznij od wspólnego przypomnienia przyczyn i skutków zmian klimatu. Następnie poproś uczniów, aby każdy indywidualnie odpowiedział sobie na pytanie: „Jak sądzisz, czy zmiany klimatu są ważnym problem dla współczesnego świata?” Wyznacz w klasie linię do oznaczania skali problemu. W jednym końcu klasy (punkt A) wyznacz miejsce, w którym staną osoby, które uważają zmiany klimatu za jeden z najważniejszych problemów współczesnego świata, w drugim końcu sali (punkt B) mogą stanąć osoby, które uważają ze zmiany klimatu nie są problemem dla ludzkości. Każdy uczeń staje w wybranym przez siebie miejscu pomiędzy punktami A i B, zgodnie ze swoimi przekonaniami i przemyśleniami. Kiedy wszyscy zajęli już miejsce, poproś chętnych uczniów, aby powiedzieli, dlaczego stanęli w danym miejscu skali. Prawdopodobnie większość uczniów uzna globalne ocieplenie za problem ważny bądź bardzo ważny (81% ankietowanych przez ODE „Źródła” uczniów szkół podstawowych uważa, że globalne ocieplenie to poważny problem dla całej Ziemi).
Miniwykład nt. międzynarodowych działań na rzecz ochrony klimatu
Poproś, aby uczniowie usiedli na miejsca. Zadaj pytanie, kto powinien wziąć odpowiedzialność za ochronę klimatu. Pojawić się mogą takie odpowiedzi jak rządy, firmy (fabryki, korporacje), Amerykanie (lub inne narody), dorośli, wszyscy, my. Omów w formie króciutkiego kilkuminutowego wykładu inicjatywy międzynarodowe związane z ochroną klimatu (zwróć uwagę na wspólną, ale zróżnicowaną odpowiedzialność poszczególnych krajów, w tym historyczną, wpływ międzynarodowych ustaleń na prawo krajowe i ograniczenia emisji). W razie potrzeby zapoznaj się wcześniej z prezentacją nt. zmian klimatu dostępną na stronie http://eduglob.zrodla.org/elearning/pliki/zmiany-klimatu.pps.
Przyczyny zmian klimatu
Przejdź do najważniejszej części zajęć poświęconej osobistej odpowiedzialności uczniów za zmiany klimatu i poznaniu działań życia codziennego mających na celu ochronę klimatu. Poproś uczniów, aby raz jeszcze przypomnieli, jaka jest przyczyna zmian klimatu (nadmierna emisja gazów cieplarnianych i ograniczanie powierzchni zielonych w tym lasów), jakie są najważniejsze gazy cieplarniane (dwutlenek węgla i metan) i skąd się biorą (spalanie paliw kopalnych węgla i ropy na cele energetyczne i w transporcie, spalanie odpadów, hodowle bydła, uprawa ryżu, wysypiska śmieci). Jeśli uczniowie brali wcześniej udział w zajęciach pt. „Ciepło, cieplej, gorąco”, powieś stworzoną wówczas planszę przedstawiającą schemat efektu cieplarnianego, gdzie warstwa gazów cieplarnianych składa się z chmurek ilustrujących gazy cieplarniane powstałe podczas różnych codziennych działań uczniów (podróż samochodem, gotowanie wody na herbatę itp.). Omówcie raz jeszcze rysunek kładąc nacisk na te działania każdego z nas, które mają wpływ na zmiany klimatu. Przywołajcie kilka lub kilkanaście przykładów z życia i omówcie je szczegółowo (np. jaki wpływ na efekt cieplarniany ma pranie odzieży, gra na komputerze czy wypicie soku z pomarańczy). Każdą czynność dokładnie analizujcie do momentu, aż uczniowie uświadomią sobie, że całym swoim życiem wpływają na zmiany klimatu.
Jak każdy z nas wpływa na zmiany klimatu
Jeśli uczniowie nie brali wcześniej udział w zajęciach pt. „Ciepło, cieplej, gorąco”, narysujcie wspólnie na dużym arkuszu papieru Ziemię, a na niej wymienione wcześniej źródła gazów cieplarnianych: fabryki, elektrownie węglowe, samochody, samoloty, wysypiska, hodowle (patrz wzór ze scenariusza pt. Ciepło, cieplej, gorąco). Planszę możesz
również przygotować wcześniej, przed zajęciami. Poproś uczniów, żeby przypomnieli sobie wczorajszy dzień i powiedzieli, co po kolei się działo, co robili, jakich sprzętów używali, co jedli itp. Rolą prowadzącego jest tak pokierować rozmową, aby w opowiadaniach uczniów pojawiły się działania i rzeczy, które mają bezpośredni lub pośredni wpływ na emisję gazów cieplarnianych, i wynotowanie ich na małych karteczkach (np. wielkości wizytówki albo karteczki z bloczku do notatek). Po zakończeniu prowadzący odczytuje treść kolejnych karteczek, a uczniowie odpowiadają, czy i jaki wpływ na zmiany klimatu miało np. włączenie radia, wzięcie prysznica (energia zużyta do pompowania i podgrzania wody), wypicie herbaty (energia zużyta do zagotowania wody, transport herbaty z Azji, energia zużyta do produkcji buraków oraz wytworzenia z nich cukru), zjedzenie banana (transport z Ameryki Południowej, skórka na składowisko odpadów), zmywanie naczyń (podgrzanie wody, energia do zmywarki), podróż samochodem/autobusem (produkcja pojazdu, spaliny) itd. Każdą kolejną karteczkę przyklejamy na przygotowanej wcześniej planszy i łączymy z odpowiednim źródłem gazów cieplarnianych linią (np. herbata z pojazdami symbolizującymi transport, elektrownią produkującą prąd, fabryką – pakowanie herbaty itp.). Każdą czynność dokładnie analizujemy do momentu, gdy uczniowie uświadomią sobie, że całym swoim życiem wpływają na zmiany klimatu. Jak każdy z nas może chronić klimat? Następnie poproś, aby młodzież w 4–5-osobowych grupach wypisała (czytelnie) na dużych arkuszach papieru konkretne rady i wskazówki, jak chronić klimat dla siebie, swoich rodzin i kolegów. Uczniowie mają 15 minut na wykonanie zadania. Aby zmotywować uczniów do twórczego podejścia do tego tematu, możesz poprosić ich, aby zastanowili się, jakie czynności można zastąpić innymi np. by zaoszczędzić energię (np. nie suszyć włosów suszarką, tylko pozwolić im wyschnąć, rozwiesić równo pranie, tak aby ograniczyć prasowanie, zamiast pomarańczy zjeść jabłko, pozamiatać zamiast odkurzać, zagrać w grę planszową albo w badmintona zamiast w grę na komputerze lub konsoli). Po zakończeniu prac poproś, aby przedstawiciele grup odczytali swoje pomysły i wskazówki. Wszystkie prace przywieś w widocznym miejscu.
Indywidualne zobowiązania klimatyczne
Ostatnim elementem zajęć będzie podjęcie przez uczniów indywidualnych zobowiązań. Poproś, aby każdy zastanowił się, jakie mógłby zrobić postanowienie, by chronić klimat. Zwróć uwagę na to, by były to postanowienia realne do dotrzymania i zależne od uczniów. Ważne, aby zobowiązania były bardzo konkretne (nie ogólne – będę oszczędzał prąd, lecz np. po obejrzeniu filmu od razu wyłączę telewizor, tak aby nie zostawał włączony, gdy nikt nie ogląda konkretnego programu, albo: zanim położę się spać sprawdzę, czy wszystkie urządzenia w moim pokoju są wyłączone). Uprzedź uczniów, że to ma być ich własne zobowiązanie i że będziecie wspólnie sobie o nich przypominać w kolejnych tygodniach oraz że jego realizacja będzie miarą ich silnej woli (nie będzie oceniana przez nauczyciela ani nikogo z zewnątrz), ale miło mieć świadomość, że potrafiło się dotrzymać słowa i coś zmienić w swoim życiu na lepsze) Poproś chętne osoby, by podzieliły się swoimi postanowieniami.
Bibliografia
• Gosia Świderek, Agnieszka Wnuk, Nie podgrzewaj atmosfery. Materiały dla nauczycieli, ODE Źródła, Łódź 2009
• Aleksandra Arcipowska, Andrzej Kassenberg, Małe ABC... ochrony klimatu, Instytut na rzecz Ekorozwoju i Polska Zielona Sieć, Warszawa/Kraków 2009
• Ziemia na rozdrożu, http://ziemianarozdrozu.pl
• Marcin Popkiewicz, Świat na rozdrożu, Wydawnictwo Sonia Draga, Katowice 2012
• Climate Change 2013: The Physical Science Basis, IPCC 2013, http://www.ipcc.ch/report/ar5/wg1/#.UoQEficinHk
• Aleksandra Arcipowska, Zbigniew M. Karaczan (red.), Jak chronić klimat na poziomie lokalnym, Instytut na rzecz Ekorozwoju, Warszawa 2008
• Kate Raworth (red.), Zmiany klimatu a prawa człowieka, Oxfam International/Polska Zielona Sieć/Polska Akcja Humanitarna, Warszawa 2008
• Blog o zmianach klimatu, http://doskonaleszare.blox.pl/html
• DlaKlimatu.pl – program klimatyczny Polskiej Zielonej Sieci, http://dlaklimatu.pl
• Nie podgrzewaj atmosfery, http://klimat.edu.pl