Pamiątki, pupile i CITES

Cel ogólny: ukazanie wpływu nieprzemyślanych decyzji konsumenckich na spadek bioróżnorodności

Cele szczegółowe:
Uczennica/uczeń:
• czyta tekst i interpretuje postawę jego bohaterów,
• zapoznaje się z prawem dotyczącym handlu okazami gatunków zagrożonych wyginięciem,
• przedstawia w formie dramy właściwe zachowania,
• rozumie wpływ popytu na pamiątki z elementów zwierząt na wzrost kłusownictwa.

Miejsce: sala lekcyjna

Materiały: skserowane i pocięte na fragmenty opowieści z załącznika nr 1 (opowieści podziel tak, by powstało tyle elementów, ilu jest uczniów), kartki, ołówki lub długopisy, ewentualnie materiały plastyczne do stworzenia rekwizytów do scenek (papier makulaturowy, kredki, nożyczki, taśma klejąca)


Przebieg zajęć
Korzystając z fragmentów historyjek z załącznika nr 1 podziel klasę na grupy. Rozdaj każdej osobie jeden fragment historyjki. Zadaniem dzieci będzie znalezienie osób, które posiadają pozostałe fragmenty tej samej historyjki. Aby ułatwić uczniom zadanie, możesz wydrukować (skserować) każdą historyjkę na papierze innego koloru. Kiedy grupy już się utworzą, ich zadaniem będzie złożenie fragmentów w jedną, spójną historię i przeczytanie całości. Kiedy każda grupa zapozna się już ze swoją historyjką, poproś, aby członkowie grup zastanowili się nad postępowaniem bohatera opowieści i pisemnie odpowiedzieli na pytania z załącznika nr 2 (pytania zapisz na tablicy lub rozdaj grupom kserówki z pytaniami). Kiedy grupy będą już gotowe, omówcie wspólnie postępowanie bohaterów opowieści. Poproś, aby przedstawiciele każdej grupy skrótowo przedstawili swoją opowieść oraz odpowiedzi na pytania. Zapytaj, co łączy bohaterów wszystkich historii. Wyjaśnij, że każda z przedstawionych w opowieściach osób pośrednio przyczyniła się do strat w naturalnym środowisku i do spadku bioróżnorodności. Odłów zwierząt z naturalnych środowisk w celach handlowych lub zarobkowych, zabijanie zwierząt gatunków zagrożonych wyginięciem dla uzyskania trofeów (poroża, kości, ciosów, skór), niszczenie rafy koralowej czy nielegalne pozyskiwanie roślin chronionych, co roku przyczynia się do dużych ubytków w środowisku. Wyjaśnij, że działania niektórych bohaterów opowieści były nie tylko niedobre dla przyrody, ale też niezgodne z prawem. Aby chronić zwierzęta i rośliny gatunków zagrożonych wyginięciem przed zabijaniem ich lub odławianiem w celach handlowych, stworzony został zbiór przepisów zwany Konwencją Waszyngtońską lub CITES. Celem Konwencji jest ochrona dziko występujących populacji zwierząt i roślin gatunków zagrożonych wyginięciem poprzez kontrolę i ograniczanie międzynarodowego handlu tymi zwierzętami i roślinami, rozpoznawalnymi ich częściami i produktami pochodnymi. Konwencja stworzona została w 1973 roku, a w Polsce obowiązuje od roku 1990. Zwróć uwagę dzieci na to, że przepisy CITES dotyczą nie tylko żywych zwierząt, ale też wyrobów wykonanych z martwych zwierząt czy elementów ich ciał. Figurka z kości słoniowej jest takim wyrobem i na lotnisku, podczas kontroli celnej zostałaby przez służbę celną odebrana a przewożący ją ludzie musieliby zapłacić grzywnę. Podobnie z kawałkiem koralowca urwanym przez Filipa – mimo iż nie był on kupiony, lecz pozyskany własnoręcznie. Wyjaśnij uczniom, że kupowanie przez turystów pamiątek lub innych wyrobów zrobionych ze zwierząt lub roślin zagrożonych napędza zapotrzebowanie na tego typu rzeczy, a co za tym idzie, przyczynia się do wzrostu kłusownictwa. Mężczyzna, który sprzedał Staśkowi legwana, też zrobił to nielegalnie – zwierzęta gatunków egzotycznych sprzedawane w Polsce muszą posiadać zaświadczenie, że pochodzą z legalnej hodowli, a jeśli go nie mają, jest duża szansa, że zostały nielegalnie przewiezione z kraju ich pochodzenia. Takie nielegalne przewożenie zwierząt przez granice łączy się z ich ogromnym cierpieniem i dla większości z nich kończy się śmiercią (według szacunków przeżywa 1 na 10 przemycanych zwierząt egzotycznych). Aby przemycić żywe zwierzę, trzeba je odpowiednio ukryć, aby nie zostało odnalezione w razie kontroli, więc przewozi się zwierzęta stłoczone w ciasnych skrzyniach lub klatkach, schowane w bagażu lub pod tapicerką samochodu, bez jedzenia i dostępu do wody. Kupowanie zwierząt z niesprawdzonego źródła pośrednio wspiera proceder nielegalnego handlu nimi. W historyjkach pojawił się też inny problem, nie związany bezpośrednio z CITES, czyli wykorzystywanie żywych, dzikich zwierząt w celach zarobkowych. Natalia robiąc sobie zdjęcie z małpką i płacąc za nie wsparła działania osoby, która małpkę więzi. Zuzia uczestnicząc w przedstawieniu w delfinarium i planując kolejną wizytę w tym miejscu popiera wykorzystywanie delfinów i fok do pokazów. Warto dodać, że bardzo inteligentne delfiny źle znoszą uwięzienie i są jednym z nielicznych gatunków, który w niewoli żyje zdecydowanie krócej niż na wolności. Społeczne zachowania delfinów, wysoko rozwinięty sposób porozumiewania się (odkryto, że delfiny nadają sobie imiona, których używają przez całe życie), samoświadomość tych zwierząt (oglądając swoje odbicie w lustrze delfin wie, że patrzy na siebie), umiejętność wykorzystywania narzędzi i przekazywania wiedzy z pokolenia na pokolenie sprawiły, że rząd Indii nadał im status „osób niebędących ludźmi” i zabronił ich niewolenia i wykorzystywania do celów komercyjnych. Po omówieniu wszystkich opowieści poproś uczniów, aby w tych samych grupach przygotowali scenki, w których pokażą, jak powinni zachować się bohaterowie historyjek, aby nie przyczynić się do niszczenia środowiska i nie złamać prawa. Jakie decyzje mogliby podjąć lub jak inaczej się zachować? Daj grupom kilka minut na przygotowanie krótkich scenek, po każdej scence omówcie jeszcze raz krótko pomysły każdej grupy i zastanówcie się wspólnie, jakie zachowanie byłoby w danej sytuacji najlepsze.

Informacje dodatkowe dla nauczyciela
Egzotyczni więźniowie
„Na całym świecie każdego roku w wyniku działalności człowieka bezpowrotnie giną tysiące gatunków zwierząt i roślin. Ważnym czynnikiem powodującym zagrożenie dla rzadkich gatunków jest niekontrolowany handel. Zwierzęta są albo zabijane dla cennych części ich ciała, albo chwytane i przewożone do dalekich krajów ku uciesze kolekcjonerów. Taki los spotyka przede wszystkim egzotyczne ryby, kolorowe ptaki, gady i płazy. Nie wszystkie gatunki rozmnażają się w niewoli, dlatego aby zaspokoić wymagania konsumentów, odławia się coraz to nowe osobniki. Przewożone w fatalnych warunkach giną masowo. Te, które ocaleją, do końca swoich dni skazane są na więzienie w klatce czy akwarium. W celu ograniczenia handlu zwierzętami zagrożonymi wyginięciem większość krajów (w tym Polska) podpisało tzw. Konwencję Waszyngtońską, która nakłada liczne ograniczenia na przewożenie zwierząt przez granice. W Polsce dodatkowo obowiązuje zakaz posiadania bez specjalnego zezwolenia zwierząt chronionych na mocy międzynarodowych przepisów, w tym: żółwi stepowych, legwanów, waranów, kameleonów, wielu gatunków węży, papug, egzotycznych rybek. Większość tych zwierząt będących w obrocie pochodzi z przemytu! Nasz chłodny klimat nie jest dla nich odpowiedni, dlatego często chorują i umierają. Na ich miejsce odławiane i przemycane są kolejne zwierzęta, gdyż ludziom wciąż wydaje się, że żywa papużka czy żółwik są doskonałym prezentem dla dziecka. Tymczasem takie podarunki okupione są śmiercią i cierpieniem przemycanych zwierząt”.
Krzysztof Wychowałek
źródło: Biuletyn Źródeł, nr 15, czerwiec 1999

Egzotyczni więźniowie
„Od momentu ratyfikowania przez Polskę Konwencji Waszyngtońskiej (Convention of International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora – CITES) w 1990 r. przemyt zwierząt przeżywa prawdziwy rozkwit. Szlaki prowadzą najczęściej ze wschodu na zachód. Ponad połowa zwierząt ginie jeszcze podczas podróży, część już na miejscu. W halach targowych, leżąc jedno na drugim w ciasnych tekturowych pudłach, zdychają, oczekując na hurtowników tudzież indywidualnych kolekcjonerów, których niewiele obchodzi pochodzenie zwierząt. Od początku 1998 roku do jego końca zatrzymano na granicy ok. 700 okazów. W minionym roku liczba sięgnęła kilku tysięcy. Pomysłowości przemytnikom nie brakuje. Ptaki, gady, płazy – nawet po kilkadziesiąt sztuk – próbowano raz przewieźć w zapasowych kołach do samochodów. Znajduje się często do 400 żółwi albo po kilkadziesiąt rzadkich ptaków w bagażach. Krokodyle, węże, jaszczurki najczęściej w zwykłych torbach. Małpy i inne większe zwierzęta na czas podróży usypia się. Mimo że wiele zwierząt ginie, a większość jest skrajnie wyczerpana, proceder nie przestaje być opłacalny – na światowym rynku to ponad 5 miliardów dolarów rocznie... Czy nie jest absurdem to, że z dzikich papug odłowionych w tropikach tylko 1% egzemplarzy dociera do odbiorcy, który kupuje ptaka nienadającego się do oswojenia i niemającego praktycznie szans na przeżycie w niewoli – a kupuje go dlatego, że jest miłośnikiem zwierząt!!!

Konwencja określa pewne warunki, jakie muszą być spełnione, by handel nie stanowił zagrożenia dla występowania gatunków. W zależności od poziomu przyznanej ochrony, gatunki zamieszczane są w trzech załącznikach:
I. Obejmuje szczególnie cenne, unikalne okazy, a handel nimi może przebiegać tylko w szczególnych okolicznościach nigdy zaś dla celów komercyjnych. Wymagane dokumenty: zezwolenie importowe i eksportowe lub świadectwo reeksportu z kraju przewozu.
II. Zawiera gatunki zwierząt, którymi obrót jest tak kontrolowany, by nie zagrażał przetrwaniu gatunków Wymagane dokumenty: świadectwo reeksportowe lub zezwolenie eksportowe. Niektóre państwa (w tym kraje UE) wprowadziły dodatkowo obowiązek uzyskiwania zezwoleń importowych.
III. Obejmuje te gatunki, którymi obrót podlega kontroli na wniosek danego kraju. Wymagane dokumenty: zezwolenie eksportowe.
źródło: Puls studenta, nr 26, grudzień 2000


Bibliografia
• Strona Ministerstwa Środowiska, informacje o Konwencji Waszyngtońskiej, http://www.mos.gov.pl/kategoria/2496_konwencja_waszyngtonska_cites/
• Kampania edukacyjna WWF „Pozwólmy zwierzętom żyć tam, gdzie się urodziły”, http://www.wwf.pl/co_robimy/gatunki_glowna/handel_zagrozonymi_gatunkami/kampania_edukacyjna/
• Artykuł na temat stosunku ludzi do zwierząt (m.in. delfinów), http://natemat.pl/68897,delfin-tez-czlowiek-czyli-o-tym-jak-zaskakujaco-niewiele-rozni-nas-odinnych-zwierzat