Ile planet potrzebujemy?

Cele:
Po zajęciach uczestnicy m.in.:
• wiedzą ile procent wszystkich wód na Ziemi wykorzystuje człowiek i jak wyglądają
zasoby wody
• wiedzą jak dokonywać odpowiedzialnych wyborów konsumenckich w kontekście
wirtualnej wody

Metody i formy pracy: praca w grupach, praca indywidualna, analiza i interpretacja
informacji

Pojęcia kluczowe: wirtualna woda, zmiany klimatyczne

Przebieg zajęć
1. Wprowadzenie
Przywitanie uczestników
Przedstawienie się prowadzących
Przedstawienie celów i programów warsztatu
Przedstawienie się uczestników
Ustalenie zasad pracy na warsztacie – spisanie kontraktu

2. Woda – czy niebieska planeta zawsze będzie miała ten sam kolor?
Trener mówi, że o Ziemi często mówi się „Niebieska Planeta”. 70% powierzchni planety
zajmuje woda. Jednak nie możemy całej tej wody wykorzystać. Do dyspozycji są tylko wody powierzchniowe słodkie, a tych jest zaledwie kilka procent. Zużycie wody jest obecnie tak
duże, że i te niewielkie zasoby się kurczą. W niektórych krajach wręcz brakuje wody do picia.

Dane dot. zasobów wody przydatne do wprowadzenia:
Woda słona – 97,5%, słodka – 2,5%
Procent ludzi niemających dostępu do wody: 53% - Azja, 38% - Afryka, 3% - Europa, 6% -
pozostałe kontynenty
Zużycie wody: rolnictwo – 70%, przemysł – 22%, użytek domowy – 8%
Katastrofy związane z wodą: powodzie – 50%, susze – 11%, głów – 2%, epidemie wywołane
przez wodę – 28%, lawiny i osuwiska – 9%.
Zadaniem uczniów jest oszacowanie tych wartości. Pytania do omówienia: Czy coś Was
zaskoczyło? Czy mamy wystarczające zasoby wody? Czy wiecie jak wygląda sytuacja wody w Polsce? Czy jest to realny problem?
Emisja filmów dot. Wody opublikowane przez Polską Akcję Humanitarną:
,,Krótki film o wodzie” (dostępny: https://www.youtube.com/watch?v=kcUMsnADJ2o), ,,Pomóż budować studnie i ujęcia wodne”(dostępny: https://www.youtube.com/watch?v=vzu70hNIRII),
,,Czysta woda” (dostępny: https://www.youtube.com/watch?v=eoilXixbSw8)

3. Wirtualna woda – skąd przyjeżdża do nas woda?
Trener rozpoczyna ćwiczenie pytaniem ,,Z czym Wam kojarzy się pojęcie wirtualna woda?”.
Następnie trener/ka podkreśla te skojarzenia, które są właściwe. Trener/ka przedstawia
pojęcie wirtualnej wody odpowiadając na pytania i poruszając następujące wątki: Czym jest
wirtualna woda? Co oznacza?
Średnia zawartość wirtualnej wody w różnych produktach. (Jeden duży banan (200g) – 160 l,
Hamburger - 2400 l, Kubek kawy –140 l , 1 kg ryżu – 3000 l, ziemniak – 25 l, lampka wina –
120 l). Trener rysuje te produkty na flip charcie, a zadaniem uczniów jest odgadnięcie ile
litrów wirtualnej wody w nich się znajduje.

Materiał graficzny i ćwiczenie odnośnie wirtualnej wody, możesz znaleźć także w publikacji na temat prawa do wody Polskiej Akcji Humanitarnej, tutaj: http://pah.org.pl/m/3829/pah_swiss_prawo%20do%20wody_ostateczna.pdf

Eksport wirtualnej wody w produktach (np. poprzez import żywności z krajów ubogich w
wodę importujemy też wodę, która została zużyta do produkcji tej żywności).
Następnie uczniowie zastanawiają się w jakich etapach cyklu życia produktu wykorzystywana
jest wirtualna woda.
Np. produkcja dżinsów: produkcja z rolnictwa, pozyskiwania zasobów, przemysł, transport i
sprzedaż, użytkowanie, utylizacja. Uczniowie podają przykłady wykorzystania wody na każdym z poszczególnych etapów, a następnie wypracowują pomysły na to, w jaki sposób
można by ograniczyć wykorzystanie wody przy produkcji dżinsów.
Trener podkreśla kwestie dotyczące odpowiedzialnej konsumpcji – to nasze codzienne
wybory mają ogromną moc. Trener odnosi odpowiedzialną konsumpcję do sytuacji krajów
Globalnego Południa.
Burza mózgów: Co jeszcze możemy zrobić w kwestii ograniczenia wykorzystania wirtualnej
wody? Uczniowie tworzą plan działania zapisując swoje deklaracje, a następnie odczytując je
na forum grupy.
Emisja filmów FAO: ,,Virtual water Part 1” (dostępny: https://www.youtube.com/watch?v=fzWFmreYOCs) , ,,Virtual water Part 2” (dostępny: https://www.youtube.com/watch?v=SzO7Xbyzehc)
Uczniowie za pomocą internetowego kalkulatora lub specjalnej aplikacji obliczają swój ślad
wodny.

Więcej o śladzie wodnym (materiał w języku angielskim): http://www.waterfootprint.org/?page=files/InfoGraphics
Materiał do ćwiczenia na temat śladu wodnego i wirtualnej wody, w materiałach Centrum Edukacji Obywatelskiej: http://www.ceo.org.pl/sites/default/files/news-files/m1_zad_wirtualna_woda_fin.pdf

4. A gdyby tak zabrakło prądu?
Uczniowie dyskutują o tym, w jakich codziennych sytuacjach wykorzystują prąd. Następnie
uczniowie w grupach zastanawiają się jakie utrudnienia spowodowałoby wyłączenie prądu.
W naszym codziennym życiu cały czas wykorzystywana jest energia elektryczna i pewnie
trudno byłoby nam sobie wyobrazić życie bez niej.
Podsumowanie: wykorzystanie zasobów a zmiany klimatyczne na świecie. Czy możemy na co dzień ograniczać wykorzystanie zasobów? Czy to wg Was realny problem? Czy bierzemy
odpowiedzialność za swoje działania? I czy rzeczywiście możemy wpłynąć na poprawę
sytuacji?

5. CO2 – zmiany klimatyczne na świecie
Trener pyta uczniów, jakie gazy cieplarniane znają. Wyjaśnia im, czym są emisje pośrednie i
bezpośrednie. Uczniowie – korzystając z listy czynności, do których wykorzystujemy energię
elektryczną wygenerowanej podczas poprzedniego ćwiczenia - zastanawiają się, jak dana
aktywność wpływa na emisję gazów cieplarnianych, jaki gaz jest emitowany podczas tej
czynności oraz czy jest to emisja pośrednia czy bezpośrednia. Wyjaśniają, w jaki sposób dana
czynność wpływa na emisję gazów.
Na przygotowanym kominie – linijce uczniowie zaznaczają wzrost emisji CO2 wraz z każdą omawianą czynnością.

Omówienie: Skoro to aktywność ludzi wpływa na emisję gazów i efekt cieplarniany, to
również ludzie mogliby wpłynąć na minimalizację tego negatywnego zjawiska. Co można
zrobić, by tak się stało? Jak zmniejszyć swój ekoślad? Z jakich czynności uczniowie mogliby
zrezygnować, a jakie ograniczyć? Co jeszcze można zrobić?

Zaproponuj zainteresowaniem wypróbowanie kalkulatora on-line w domu, dostępnego: http://ziemianarozdrozu.pl/kalkulator

6. Zakończenie
Poproś uczestników, aby podzielili się swoimi refleksjami. Poproś każdą osobę o dokończenie jednego ze zdań:
- Po tych zajęciach, wiem więcej o...
- Po tych zajęciach, mogę na co dzień...
- Po tych zajęciach, chciałbym...

Materiały:
www.pah.org.pl
http://www.youtube.com/watch?v=HUFFze_DE88
http://www.youtube.com/watch?v=vzu70hNIRII
http://www.youtube.com/watch?v=eoilXixbSw8
http://www.youtube.com/watch?v=fzWFmreYOCs
http://www.youtube.com/watch?v=SzO7Xbyzehc