„Afganistan – Polska”. Praktyczna realizacja celów edukacji wielo- i międzykulturowej. Część pierwsza

„Afganistan – Polska”. Praktyczna realizacja celów edukacji wielo- i międzykulturowej - cykl zajęć ¹
Poziom edukacyjny: szkoła podstawowa
Etap edukacyjny: edukacja wczesnoszkolna (klasy I–III)

Temat zajęć: Świat i ja. Poznaję życie i zwyczaje Afganek i Afgańczyków – cz. pierwsza

Czas trwania zajęć: 2 godziny dydaktyczne (90 min).

Cele zajęć:

Cel ogólny:
Uczeń/uczennica ma świadomość podobieństw i różnic pomiędzy Polską, Polakami i Polkami a Afganistanem, Afgańczykami i Afgankami; odnosi się do poruszanej problematyki ze zrozumieniem i tolerancją.

Cele szczegółowe:
Uczeń/uczennica:
– Zna podstawowe informacje o Afganistanie i Polsce (zna symbole narodowe Afganistanu i Polski, potrafi wskazać oba kraje na mapie świata).
– Wie, jak wygląda życie jej/jego rówieśników i rówieśniczek w Afganistanie.
– Dostrzega podobieństwa pomiędzy sobą a swoimi rówieśnikami/rówieśniczkami z Afganistanu.
– Wykazuje postawę tolerancji wobec osób różniących się od niego/niej kulturą, językiem, religią, środowiskiem życia.

Metody i formy pracy:

Metody:
– metody asymilacji wiedzy: pokaz, opis, wyjaśnienie, pogadanka,
– metody samodzielnego dochodzenia do wiedzy: gra dydaktyczna, problemowa,
– metody praktyczne: ćwiczebna, realizacji zadań wytwórczych,
– metody waloryzacyjne: impresyjna, ekspresyjna.

Formy: zbiorowa, grupowa, indywidualna.

Narzędzia niezbędne do realizacji zajęć:
Mapa świata, dywan/dywanik/obrazek przedstawiający dywan, koszyk/pudełko zawierające 10 złożonych małych kawałków papieru (na każdej karteczce zapisany numer od 1 do 10), flamastry, karteczki samoprzylepne, pytania i polecenia do zabawy: "Skąd pochodzisz, dokąd lecisz?"², tekst piosenki do zabawy ruchowej: "Podróż na dywanie utkanym w Afganistanie"³, plakaty – zdjęcia w dużym formacie (do pobrania ze strony lub do zamówienia w PAH)⁴, długopisy lub mazaki, kartki papieru, brystol, pomarańcze, cytryny, kardamon, herbata liściasta, woda, nóż, wyciskacze do owoców, miseczki (w zależności od liczebności grup), kubeczki do picia, kosz na śmieci, szmatka lub papierowe ręczniki, przedmioty pochodzące z Afganistanu lub zdjęcia: "Przedmioty z Afganistanu"⁵, duża kartka papieru, np. kolorowy brystol w formacie A3 – jeden dla każdej grupy, kredki, blok rysunkowy kolorowy, kolorowy papier, nożyczki, klej, taśma klejąca, patyczki do szaszłyków, bibuła.

Opis przebiegu zajęć:

I. WPROWADZENIE

1. Zadanie ogólne: Wprowadzenie do lekcji, poprzez przypomnienie ogólnych informacji o świecie oraz wybranych informacji o Polsce, jako kraju rodzimym uczniów.

Zadania szczegółowe:
1. Prezentacja mapy świata.
2. Wskazanie oraz nazwanie kontynentów przez dzieci.
3. Wskazanie przez dzieci Polski na mapie.
4. Przeprowadzenie gry dydaktycznej: Skąd pochodzisz, dokąd lecisz? – prezentującej informacje o Polsce. o Polsce.

Czas trwania: 15 minut.

Forma/metoda:
- forma: zbiorowa, grupowa lub indywidualna (w zależności od liczby uczestników i uczestniczek),
- metoda: opis, problemowa, gra dydaktyczna.

Instrukcja:
Edukator/ka pokazuje mapę świata. Prosi uczniów o nazwanie i wskazanie na niej kontynentów. Wymieniania nazw krajów i proponuje dzieciom odbycie wspólnej podróżny w czasie toczącej się lekcji. W tym celu prosi o wymienienie sposobów podróżowania (środków lokomocji). Następnie pyta dzieci, czy widziały/słyszały (jeśli tak, to gdzie) o takim środku transportu (pokazując dywanik). Mówi, że dzięki magicznemu „latającemu dywanowi” będą mogli wybrać się nawet do bardzo dalekiego kraju. Jakiego? Dzieci indywidualnie lub w małych grupach (w zależności od liczby uczestników i uczestniczek) będą odpowiadać poprawnie na pytania, by dostać literki, które na tablicy utworzą hasło – nazwę kraju (gra dydaktyczna: "Skąd pochodzisz, dokąd lecisz?"). Szczegółowy opis gry: Ćwiczenia edukacyjne i animacyjne; zaprojektowane autorskie zabawy, gry.

Materiał dydaktyczny: mapa świata, dywan/dywanik/obrazek przedstawiający dywan, koszyk/pudełko zawierające 10 złożonych małych kawałków papieru (na każdej karteczce zapisany numer od 1 do 10), flamastry, karteczki samoprzylepne, pytania i polecenia do zabawy: "Skąd pochodzisz, dokąd lecisz?"².

Uwagi: Można przeprowadzić różne wersje tej gry dydaktycznej w zależności od poziomu wiedzy i umiejętności dzieci. Kiedy dzieci udzielą poprawnych odpowiedzi, a edukator/ka ma wpisać, np. czwartą literę do hasła, mogą wspólnie głośno liczyć od początku narysowane prostokąty na tablicy – 1, 2, 3, 4 – tak by odnaleźć odpowiedni prostokąt do wpisania litery. Po wpisaniu litery, prowadzący/ca może poprosić dzieci o jej głośne wypowiedzenie. Jeżeli miejsce na hasło nie zostało narysowane zbyt wysoko (np. nad mapą), dzieci samodzielnie mogą wpisywać odgadnięte w haśle literki. Dziecko, które udzieli poprawnej odpowiedzi może podać koszyczek z zagadkami kolejnej grupie/osobie i odczytać wylosowane przez nich/nią pytanie. Po udzielonej przez grupę/osobę odpowiedzi komentuje, czy była ona poprawna, ewentualnie uzupełnia ją bądź rozszerza. Uczeń lub uczennica zdolna staje się pomocnym ekspertem/tką, podającym źródło informacji dotyczącej zagadki. Grę dydaktyczną można przeprowadzić w dowolny sposób. Jednakże należy zapytać uczestników i uczestniczki, czy zgadzają się na proponowane przez prowadzącego/prowadzącą warianty. Ewentualnie zastanowić się, jakie inne rozwiązanie można przyjąć.
W jednym z zadań uczniowie mają zaśpiewać hymn Polski. Należy zwrócić uwagę, by wykonali to z należytym szacunkiem.

II. CZĘŚĆ GŁÓWNA

1. Zadanie ogólne: Wprowadzenie do tematyki zajęć: Afganistan.

Zadania szczegółowe:
– Prezentacja mapy świata.
– Wskazanie przez dzieci Afganistanu na mapie, ponowne wskazanie Polski – prezentacja odległości między Polską a Afganistanem.
– Analiza odległości między krajami, czasu potrzebnego na jej pokonanie, najszybszych sposobów podróżowania.
– Wprowadzenie pojęcia „siła nośna”.
– Prezentacja przez prowadzącą/prowadzącego, a następnie wykonanie przez dzieci piosenki i zabawy ruchowej: Podróż na dywanie utkanym w Afganistanie.

Czas trwania: 15 minut

Forma/metoda:
- forma: zbiorowa,
- metoda: opis, problemowa, wyjaśnienie, ekspresyjna.

Instrukcja:
Prowadzący/ca pyta, czy dzieci słyszały o kraju, którego nazwa to Afganistan; czy coś o nim wiedzą; na jakim kontynencie leży; czy ktoś z obecnych potrafi wskazać go na mapie⁷. Jeśli żaden uczeń lub uczennica nie potrafią tego zrobić, edukator/ka prosi ochotnika/ochotniczkę, by spróbował/a odnaleźć go na mapie. Może udzielać podpowiedzi (w zależności od poziomu wiedzy dziecka), np. używając kierunków świata; mówiąc, że Afganistan nie ma dostępu do morza lub że znajduje się w Azji.
Następnie prosi kolejną osobę o wskazanie Polski na mapie. Dzieci, widząc dwóch swoich kolegów/koleżanki wskazujących/e w tym samym czasie na mapie Polskę i Afganistan, mają za zadanie określić: czy kraje położone są blisko siebie; jak najszybciej można pokonać tę odległość; ile czasu mogłaby zająć podróż z Polski do Afganistanu.
Gdy zostanie oszacowany czas i kierunek podróży, nauczyciel/ka przypomina, że na szczęście mają latający dywan i zrobią to znacznie szybciej niż innym środkiem lokomocji. Zaprasza dzieci do utworzenia kręgu, by użyć magicznego środka lokomocji i wybrać się w podróż do Afganistanu.
Wszyscy siadają w kręgu, w środku leży dywanik. Edukator/ka uczy dzieci piosenki i zabawy ruchowej: "Podróż na dywanie utkanym w Afganistanie".

Materiał dydaktyczny: mapa świata, dywan/dywanik/obrazek przedstawiający dywan, tekst piosenki do zabawy ruchowej: "Podróż na dywanie utkanym w Afganistanie"³.

Uwagi: Szczegółowy opis zabawy ruchowej: Ćwiczenia edukacyjne i animacyjne; zaprojektowane autorskie zabawy, gry.

2. Zadanie ogólne: Zapoznanie dzieci z życiem codziennym (wybranymi elementami) ich rówieśników i rówieśniczek w Afganistanie.

Zadania szczegółowe:
– Zaprezentowanie symboli narodowych Afganistanu (na rysunku lub przedmiotach przedstawiających symbole Afganistanu).
– Opis werbalny symboli Afganistanu przez dzieci.
– Zaprezentowanie plakatów przedstawiających życie codzienne dzieci z Afganistanu.
– Dokonanie analizy plakatów przez uczniów i uczennice.
– Pogadanka na temat wybranych elementów życia dzieci afgańskich i polskich (edukacja i motywacja do niej, zabawy i spędzanie wolnego czasu, obowiązki domowe).
– Podsumowanie informacji o życiu młodych Afgańczyków i Afganek.

Czas trwania: 20 minut

Forma/metoda:
- forma: zbiorowa, grupowa zróżnicowana,
- metoda: opis, wyjaśnienie, problemowa, pogadanka syntetyzująco-utrwalająca, ekspresyjna.

Instrukcja:
Edukator/ka pokazuje dzieciom flagę i godło Afganistanu, prosi je o opis tego, co widzą.
Następnie prosi dzieci o podział na grupy (lub pomaga im w tym). Rozdaje każdemu zespołowi plakat przedstawiający życie dzieci z Afganistanu. Zadaniem uczestników i uczestniczek jest scharakteryzowanie bohatera lub bohaterki ze zdjęcia oraz miejsca, w którym znajduje się postać (opisanie, m.in., co znajduje się na zdjęciu, jak zachowuje się główny bohater/ka i dlaczego). Warto, by edukator/ka zachęciła uczniów i uczennice do refleksji nad wykonywanym zadaniem. Dzieci zapisują swoje spostrzeżenia na kartkach lub brystolu. Po skończeniu pracy, prezentują plakat i swoje pomysły na forum całej grupy.
Niektóre zdjęcia dotyczą edukacji w Afganistanie, dlatego po omówieniu wszystkich prac edukator/ka pyta dzieci, dlaczego chodzą do szkoły, czy warto się uczyć, co można zyskać dzięki nauce i dobremu wykształceniu. Prowadzący/ca wyjaśnia, że dzieci w Afganistanie chcą się uczyć i chodzą do szkoły, mimo że mają obowiązki w domu, pracują, by pomóc utrzymać rodzinę, czasami pokonują duże odległości, by dotrzeć do placówki. Jednakże, mają podobne motywacje do nauki, co dzieci w Polsce. Prowadzący/ca zwraca uwagę, że dzieci w Polsce również mają obowiązki domowe (warto spytać dzieci, jakie mają obowiązki w swoich domach) i niekiedy pokonują duże odległości, aby dotrzeć do szkoły. Należy zwrócić uwagę na różnice związane z odległościami oraz na dostępny/możliwy transport, który mają (bądź nie) dzieci do dyspozycji w dotarciu i powrocie ze szkoły. Należy akcentować podobieństwa, budując u dzieci poczucie zrozumienia.
Rozszerzenie: dzieci mogą po zajęciach napisać list do chłopca lub dziewczynki z Afganistanu przedstawionych na plakacie. W liście opisują, jak wygląda ich życie w Polsce, jak spędzają wolny czas, czego uczą się w szkole, jakie mają relacje z rówieśnikami, czy są podobni do osób z Afganistanu itp. Prowadzący/ca informuje, że prace pisemne zostaną sprawdzone i przedyskutowane na kolejnych zajęciach.

Materiał dydaktyczny: plakaty – zdjęcia w dużym formacie (do pobrania ze strony, lub do zamówienia w PAH)⁹, długopisy lub mazaki, kartki papieru lub brystol.

Uwagi: Plakaty można otrzymać od Polskiej Akcji Humanitarnej¹⁰.
W tej części zajęć bardzo ważna jest postawa i reakcja edukatora/-ki na pomysły dzieci. Należy je chwalić nie tylko za najlepsze czy najbardziej trafne opisy, ale również za aktywność, za chęci współpracy i zaangażowanie. Warto odnieść się do każdej interpretacji dzieci, by zachęcić je do twórczego myślenia i aktywnego udziału w innych zajęciach czy lekcjach. Jest to bardzo ważne szczególnie w przypadku dzieci nieśmiałych.

3. Zadanie ogólne: Doświadczenie fragmentu afgańskiej rzeczywistości.

Zadania szczegółowe:
– Przygotowanie herbaty takiej, jaką piją Afgańczycy.
– Degustacja herbaty, omówienie zwyczaju picia herbaty w Polsce i Afganistanie.
– Pokazanie przedmiotów pochodzących z Afganistanu. Czas trwania: 15 minut

Forma/metoda:
- forma: zbiorowa, grupowa zróżnicowana,
- metoda: pokaz, wyjaśnienie, opis, ćwiczebna, pogadanka.

Instrukcja:
Edukator/ka dzieli uczennice i uczniów na kilkuosobowe zespoły. Prosi ich przedstawicieli i przedstawicielki, aby wyciągnęli z kosza pomarańcze i cytryny i ułożyli je na stolikach swoich grup. Kolejne osoby przynoszą z drugiego kosza miseczki i wyciskacze do owoców. Gdy dzieci są gotowe, edukator/ka informuje, że będą razem przygotowywać afgańską herbatę. Sama przygotowuje i zalewa liściastą herbatę (woda nie może być wrząca) z dodatkiem kardamonu i odstawia na bok. Dzieci w zespołach wyciskają sok z pomarańczy i cytryn i przelewają do miseczki. Gdy wszyscy zakończą prace, przedstawiciele/-ki grup, pod nadzorem prowadzącego/cej, po kolei wlewają do herbaty sok z owoców. W oczekiwaniu aż herbata przestygnie zespoły sprzątają swoje stanowiska pracy i siadają w kole.
Jeśli edukator/ka posiada przedmioty lub pamiątki związane z Afganistanem, może je tutaj zaprezentować. Warto również utrwalić wiedzę uczniów i uczennic z zajęć, zadając pytania dotyczące Afganistanu.
Po zakończeniu rozmowy prowadząca/cy częstuje wszystkich herbatą, pyta o jej smak i zapach, podobieństwa i różnice z herbatą, jaką dzieci piją codziennie. Wskazuje, jak wygląda tradycja picia herbaty w Afganistanie, porównuje z dziećmi, jak wygląda to w Polsce.

Materiał dydaktyczny: pomarańcze, cytryny, kardamon, herbata liściasta, woda, nóż, wyciskacze do owoców, miseczki (w zależności od liczebności grup), kubeczki do picia, kosz na śmieci, szmatka lub papierowe ręczniki. Przedmioty pochodzące z Afganistanu lub zdjęcia: "Przedmioty z Afganistanu"⁵.

Uwagi: Przed wykonaniem zadania dzieci powinny umyć ręce. Owoce powinny być wcześniej umyte i przekroje na połówki przez prowadzącą/ego. Edukator/ka może przypomnieć o konieczności mycia owoców i zasadach odnoszących się do higieny pracy.
W zależności od liczby dzieci można dokonać podziału na grupy na różne sposoby, np. wymieniając kolory afgańskiej flagi (zamiast odliczania do trzech, dzieci będą wymieniały po kolei kolory: czarny, czerwony, zielony).
Każde z dzieci powinno brać udział w przygotowaniu herbaty – należy czuwać nad sprawiedliwym podziałem obowiązków, tak aby nieśmiali uczestnicy nie zostali pominięci.
Jeśli edukator/ka posiada przedmioty z Afganistanu lub fotografie związane z tym państwem, prezentuje je w tej części. W celu otrzymania lub wypożyczenia przedmiotów można skontaktować się z Ambasadą Islamskiej Republiki Afganistanu w Warszawie¹² lub osobami pochodzącymi z Afganistanu i mieszkającymi w Polsce czy podróżnikami, którzy odwiedzali Afganistan. Czas „oczekiwania” na herbatę można wzbogacić opowieściami o Afganistanie¹³, np. o religii, kulturze czy językach. Treść i zakres prezentowanego w tej części materiału zależy od poziomu rozwoju i wiedzy uczestników i uczestniczek, a także kierunku ich uzdolnień i zainteresowań.

III. PODSUMOWANIE

1. Zadanie ogólne: Podsumowanie wiedzy - przygotowanie materiałów na wystawę dotyczącą Afganistanu.

Zadania szczegółowe:
1. Podział dzieci na grupy wg ich uzdolnień i preferencji – przygotowanie materiałów na wystawę.
2. Sprawdzenie wiedzy uczestników i uczestniczek pod kątem treści zajęć.

Czas trwania: 25 minut

Forma/metoda:
- forma: grupowa zróżnicowana, indywidualna,
- metoda ekspresyjna, realizacji zadań wytwórczych.

Instrukcja:
Uczestnicy i uczestniczki zostają podzieleni na grupy. Podział zależy od preferencji, umiejętności i zdolności dzieci do wykonywania różnych prac. Podczas tej części zajęć zostaną wykonane materiały podsumowujące wiadomości o Afganistanie i jego mieszkańcach. Dzieci w zespołach będą pracować nad przedstawieniem poznanych wiadomości w różnych formach. Część z nich będzie rysować (np. ludzi, krajobrazy, przedmioty pochodzące z Afganistanu), inna grupa wykona flagę Afganistanu, kolejna zapisze na brystolu nazwę kraju, jego stolicę itp. Nad pracą i podziałem na grupy czuwa edukator/ka, która wspiera i pomaga, jeśli zaistnieje taka potrzeba.

Materiał dydaktyczny: duża kartka papieru, np. kolorowy brystol w formacie A3 – jeden dla każdej grupy, flamastry, kredki, blok rysunkowy kolorowy, kolorowy papier, nożyczki, klej, taśma klejąca, patyczki do szaszłyków, bibuła.

Uwagi: Należy zwrócić uwagę, aby prace dzieci nie powielały stereotypowych skojarzeń z Afganistanem, Afgańczykami i Afgankami.

• Pytania problemowe do zajęć:

– Jak myślisz, dlaczego ludziom czasem trudno jest się porozumieć?
– Co ludzie mogą zrobić, żeby lepiej rozumieć się wzajemnie?
– Jakie widzisz problemy, które w dzisiejszym świecie ludzie muszą rozwiązać wspólnie?
Dlaczego?

• Ćwiczenia edukacyjne i animacyjne; zaprojektowane autorskie zabawy, gry:

1. "Skąd pochodzisz, dokąd lecisz?" – autorska gra dydaktyczna wykorzystująca zagadki sprawdzające wiedzę o Polsce². Autorka: Justyna Wodniak

Edukator/ka na tablicy przykleja 10 karteczek samoprzylepnych w poziomej linii. Na każdej karteczce, po odgadnięciu zagadki, zostanie zapisana litera. Litery utworzą hasło: AFGANISTAN – czyli cel podróży uczestników i uczestniczek zajęć.
Prowadzący/-ca podaje dzieciom pojemnik, z którego losują karteczkę, na której znajduje się numer i treść zagadki. Każde dziecko odczytuje numer oraz treść zagadki lub, jeśli nie potrafi, robi to za niego inny/a uczeń/uczennica (w ostateczności edukator/ka). Jeśli dziecko/grupa udzieli poprawnej odpowiedzi, edukator/ka zapisuje na tablicy jedną literę hasła w odpowiednim miejscu (np. jeśli wylosowano karteczkę z zagadką numer 3, po prawidłowej odpowiedzi na tablicy zostaje zapisana trzecia litera ze słowa Afganistan, czyli G). Jeśli dziecko/grupa nie zna poprawnej odpowiedzi, edukator/ka zwraca się z tym samym pytaniem do pozostałych. Po poprawnym rozwiązaniu wszystkich zagadek dzieci odczytują powstałe hasło.
Uwagi: Można przeprowadzić różne wersje tej gry dydaktycznej w zależności od poziomu wiedzy i umiejętności dzieci. Kiedy dzieci poprawnie odpowiedzą na zagadkę, a edukator/ka ma wpisać, np. czwartą literę do hasła, mogą wspólnie głośno liczyć od początku narysowane prostokąty na tablicy – 1, 2, 3, 4 – tak by odnaleźć odpowiedni prostokąt do wpisania litery. Po wpisaniu litery prowadzący/ca może poprosić dzieci o jej powiedzenie na głos. Jeśli miejsce na hasło nie jest narysowane zbyt wysoko (np. nad mapą), dzieci same mogą wpisywać odgadnięte literki do hasła.
W jednym z zadań uczniowie mają zaśpiewać hymn Polski. Należy zwrócić uwagę, by wykonali to zadnie z należytym szacunkiem, stojąc prosto i zachowując powagę.

2. "Podróż na dywanie utkanym w Afganistanie" – autorska zabawa ruchowa z wykorzystaniem piosenki o latającym dywanie; melodia dowolna: gotowa bądź improwizowana przez edukato-ra/-kę³. Autorka: Justyna Woźniak
Wszyscy uczestnicy robią koło, w środku leży dywanik. Edukator/ka najpierw uczy dzieci tylko pierwszego wersu: „Obudź się dywanie utkany w Afganistanie”. Wszyscy parokrotnie powtarzają, głośno podśpiewując. Prowadzący/-ca zauważa, że dywan nie leci, więc trzeba pomóc mu wystartować tak, jak robi to samolot na pasie startowym. Pyta, dlaczego samolot lata. Po odpowiedziach dzieci uzupełnia lub wyjaśnia, że istnieje siła, dzięki której np. samoloty latają. Prosi dzieci o powtórzenie nazwy tej siły: siła nośna. Następnie uczy dzieci dalszej części wierszyka:
„Siła nośna niech cię niesie,
Daj się unieść ponad chmury!
Razem z tobą chcemy lecieć
I afgańskie zwiedzać góry”.
Wszyscy powtarzają. Edukator/ka demonstruje gesty, które będą pokazywać, śpiewając od początku (powtarza tekst z odpowiednimi gestami kilka razy, by dzieci zdążyły go/ją naśladować i uczyć się zabawy):
Obudź się dywanie utkany w Afganistanie (dywan leży na podłodze, dzieci, śpiewając, schylają się i dotykają go dłonią, tak jakby chciały kogoś obudzić)
Siła nośna niech cię niesie (dzieci pokazują swoje muskuły, zaciskają piąstki, podnoszą ręce do góry w kierunku głowy)
Daj się unieść ponad chmury (dzieci skaczą do góry, wskazując rękami niebo)
Razem z tobą chcemy lecieć (dzieci rozkładają ręce udające skrzydła i krążą po sali)
I afgańskie zwiedzać góry (na słowo góry każde z dzieci zatrzymuje się w lekkim rozkroku, podnosi i łączy swoje ręce nad głową, tak by wyglądały, jak szczyt góry).
Po parokrotnym powtórzeniu zabawy edukator/ka podnosi dywan, dzieci ustawiają się za nią „w pociąg” i razem, biegając po sali – „lecą” do Afganistanu.

Uwagi: Zamiast dywanu można ewentualnie użyć do tej zabawy koc (jednak należy wyjaśnić dzieciom, dlaczego umawiamy się, że koc będzie pełnił w zabawie rolę dywanu). Jeżeli liczba dzieci jest zbyt mała lub dywan ma niewystarczającą wielkość, można zmodyfikować ostatnią część zabawy. Wszyscy wspólnie podnoszą dywan z podłogi, trzymając za jego brzegi i razem „latają” po sali.

Lista załączników:
- Załącznik nr 1 - pytania i polecenia do zabawy: "Skąd pochodzisz, dokąd lecisz?",
- Załącznik nr 2 - tekst piosenki do zabawy ruchowej: "Podróż na dywanie utkanym w Afganistanie",
- Załącznik nr 3 - zdjęcia: "Przedmioty z Afganistanu".
- Załącznik nr 4 - słowniczek pojęć,
- Załącznik nr 5 - lista instytucji, organizacji do współpracy w poruszanej tematyce,
- Załącznik nr 6 - literatura i netografia.