„Podaj dalej”, czyli globalny bumerang komunikacji i współpracy cz. 1: Co nas łączy , co nas dzieli.

Cele:
Cel ogólny:
Uczestnik/uczestniczka:
Dostrzega potrzebę przełamywania stereotypów i uprzedzeń, rozumie wagę komunikacji i współpracy z osobami, które z różnych przyczyn czują się inne; są postrzegane w kategoriach Innych i Obcych.
Cele szczegółowe:
- Rozumie, czym są stereotypy i uprzedzenia.
- Dostrzega skutki stereotypowego traktowania Innych, umie je scharakteryzować.
- Potrafi nazwać emocje związane z byciem akceptowanym, nieakceptowanym, akceptują- cym i nieakceptującym.
- Dostrzega podobieństwa między sobą a Innymi, osobami różniącymi się od niego/niej pod różnymi względami
- Rozumie, że sam również jest i może być postrzegany jako Inny/Inna w zależności od sytuacji.
- Wie, jak ważna jest komunikacja i współpraca z Innymi; jest świadomy wartości tej współ -pracy i potrafi wskazać jej różnorodne formy.

Metody i formy pracy:
- Metody: metody asymilacji wiedzy: opis, wyjaśnienie, pogadanka dyskusja, metody samodzielnego dochodzenia do wiedzy: gra dydaktyczna,
- Formy: zbiorowa, grupowa, indywidualna.

Narzędzia niezbędne do realizacji:
Flipchart z kartkami, kartki papieru A4, markery, taśma klejąca, balonik, lista pytań do gry: Mam i lubię (Zał. 1), flipchart wraz z kartkami, kolorowe markery;

Opis przebiegu zajęć:

Etap I: WPROWADZENIE
I. Zadanie ogólne: Stworzenie odpowiednich arunków do przeprowadzenia zajęć
Zadania szczegółowe:
1. Przywitanie się, przedstawienie tematu i celu zajęć.
2. Autoprezentacja uczestników zajęć.
3. Uświadomienie uczestnikom podobieństw i różnic między nimi.
Forma/metoda: forma: zbiorowa; metoda: gra dydaktyczna
Instrukcja: Prowadzący/-a rozdaje kartki papieru oraz markery i prosi dzieci, by w dowolny sposób napisały na nich swoje imię. Każde z nich przykleja kartkę taśmą klejącą na swoim ubraniu.
Następnie przeprowadza zabawę Autoprezentacyjny balonik. Szczegółowy opis znajduje się w części: Ćwiczenia edukacyjne i animacyjne; autorskie zabawy, gry.
Materiał dydaktyczny: Kartki papieru, markery, taśma klejąca, balonik
Uwagi: Zwracamy uwagę na to, by balonik nie trafił po raz kolejny do tej samej osoby oraz by każde dziecko miało moż- liwość wypowiedzenia się, aby nikt nie został pominięty w zabawie.

Etap II: CZĘŚĆ GłÓWNA

II. Zadanie ogólne: Wprowadzenie w tematykę stereotypów i uprzedzeń

1. Przeprowadzenie zabawy Mam i lubię.
2. Uświadomienie dzieciom podobieństw i różnic między nimi.
3. Wyjaśnienie pojęć: „stereotypy” i „uprzedzenia” (ze szczególnym naciskiem na stereotypy etniczne).
4. Uświadomienie istniejących w społecznym dyskursie oraz indywidualnych stereotypów.

Forma/metoda: forma: zbiorowa; metoda: gra dydaktyczna, opis, wyjaśnienie, pogadanka, dyskusja

Instrukcja: Prowadzący/-a przeprowadza zabawę Mam i lubię. Szczegółowy opis znajduje się w części: Ćwiczenia edukacyjne i animacyjne; autorskie zabawy, gry. Po jej zakończeniu wskazuje na to, co dzieci różni, a co łączy, pyta o ich odczucia w związku z tym.
Następnie definiuje i omawia pojęcia „stereotypy” i „uprzedzenia”, odpowiada na pytania, jakie pojawiły się w trakcie ich prezentowania. Wraz z uczestnikami i uczestniczkami zajęć podejmuje dyskusję na temat zaobserwowanych i znanych przykładów stereotypów i konsekwencji posługiwania się nimi. Uczestnicy mają możliwość swobodnej wypowiedzi i dyskusji. Dyskusja stanowi punkt wyjścia do dalszych dociekań nad problematyką stereotypizacji.

Materiał dydaktyczny: Lista pytań do gry: Mam i lubię (Zał. 1), flipchart wraz z kartkami, kolorowe markery
Uwagi: Zwracamy uwagę na to, aby przygotowane zdania były neutralne i nie wprowadzały dzieci w zakłopotanie. Ważne jest, żeby dzieci podczas dyskusji nie obrażały się wzajemnie i aby poważnie podeszły do omawianej tematyki.
Przygotowując zajęcia, warto skorzystać z metod proponowanych w programie „Filozoficznych dociekań z dzieć- mi i młodzieżą” przeznaczonych dla etapu szkoły podstawowej. Program ten „nastawiony jest na wszechstronny osobowy rozwój ucznia; służy rozwijaniu umiejętności samodzielnego, krytycznego i odpowiedzialnego myśle- nia, otwartości poznawczej, rozwijaniu osobistych zainteresowań oraz wrażliwości społecznej, moralnej i este- tycznej, umożliwia integrowanie różnych dziedzin wiedzy i doświadczenia, a także doskonalenie umiejętności związanych z komunikacją i współpracą w grupie” . Uczestnicy mają tu możliwość zdobywania „umiejętności wydawania samodzielnych i przemyślanych sądów (…), spotykania się z wielością i różnorodnością przekonań i poglądów na świat, krytyką i uzasadnianiem własnych i cudzych sądów w procesie dialogu we wspólnocie dociekającej” .

Etap III: PODSUMOWANIE

II. Zadania ogólne: powtórzenie wiadomości zdobytych podczas zajęć.

1. Przypomnienie pojęcia stereotyp i uprzedzenie.
2. Ponowne zwrócenie uwagi na zagadnienie - dlaczego różnice pomiędzy ludźmi są ważne.
3. Podziękowanie za zajęcia i pożegnanie uczestników.

Forma/metoda: forma: zbiorowa; metoda: pogadanka

Pytania problemowe do zajęć:
1. Jakie dostrzegasz negatywne strony posługiwania się stereotypami względem Innych?
2. Jakie według Ciebie mogą być konsekwencje/skutki uprzedzeń względem innych osób?

Słowniczek pojęć:
Stereotyp – nadmierne uogólnienie, czyli przypisanie określonych, identycznych cech wszystkim osobom należącym do danej grupy, bez uwzględnienia istniejących różnic między nimi
Stereotypy etniczny – najczęściej spotykany rodzaj stereotypów odnoszących się swoją treścią do grup etnicznych (innych narodów lub mniejszości narodowych). Może być albo zbyt dużym uproszczeniem reprezentacji typowych cech członków grupy etnicznej lub fałszywym twierdzeniem powtarzanych wiele razy i przyjętym przez wielu ludzi za ogólną prawdę. Stereotypy etniczne mogą mieć oparcie w rzeczywistości w odniesieniu do masy statystycznej, ale zastosowane wobec jednostek są niedokładne, karykaturalne i obraźliwe. Mogą stano- wić podstawę dyskryminacji i rasizmu
Uprzedzenia – negatywna postawa wobec społecznie określonej grupy i wobec jakiejkolwiek osoby spostrzeganej jako należącą do tej grupy
Dyskryminacja – nieuzasadnione negatywne zachowanie wobec członka albo członków określonej grupy
Inny – termin ten używany jest w różnych znaczeniach i kontekstach, przywołuje też wiele myślowych konotacji. Jako Inna określana jest osoba różniąca się znacznie od większości społeczności/grupy, przez co może czuć się nierozumiana, nieakceptowana czy wręcz odrzucona (np. ze względu na kolor skóry, pochodzenie czy swoją niepełnosprawność) i może podlegać stygmatyzacji, a nawet wykluczeniu. „Innych rozpoznajemy poprzez przeciwstawianie ich nam samym”30. Istnieje wiele sposobów konceptualizowania Innego. Jednym z nich jest rozpatrywanie go, przyjmując za kryterium narodowość, religię, płeć, poglądy, język, przynależność kulturową, zachowanie itd. Należy zaznaczyć, że inność jest charakterystyczna dla obydwu stron podejmowanej relacji.

Ćwiczenia edukacyjne i animacyjne; zaprojektowane autorskie gry, zabawy:
Autoprezentacyjny balonik – jest to zmodyfikowana zabawa znana autorkom z różnych zajęć edukacyjnych, której źródła nie sposób zidentyfikować.
Uczestnicy i uczestniczki siadają w kółku, po czym edukator/ka wprowadza do obiegu balon, który dzieci w wybranej przez siebie kolejności rzucają między sobą. Osoba, do której trafi balonik, ma za zadanie opowiedzieć coś o sobie w pięciu zdaniach.

Mam i lubię – jest to zmodyfikowana zabawa znana autorkom z różnych zajęć edukacyjnych, której źródła nie sposób zidentyfikować.
Dzieci siadają w kole. Prowadzący/-a kolejno wypowiada różne zdania, np. „Mam niebieskie oczy”. Zadaniem dzieci jest wstać w momencie, w którym zgadzają się z wypowiedzianym twierdzeniem (np. po usłyszeniu tego zdania wstają te osoby, które mają niebieskie oczy). (Zał. 1).


Lista instytucji, organizacji do współpracy w poruszanej tematyce:
Amnesty International - http://www.amnesty.org.pl/index.php
Archipelag Pogranicza - http://www.pogranicze.sejny.pl/
Autonomia - http://www.autonomia.org.pl/
Bez Uprzedzeń - http://www.bezuprzedzen.org
Dni Równości i Tolerancji - http://www.dnirownosci.pl/index.php
European Comission - http://ec.europa.eu/justice/discrimination/index_pl.htm
Forum Dialogu między Narodami - http://www.dialog.org.pl/
Instytut Europeistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego - http://tolerance.research.uj.edu.pl/
Multikulti - http://multikulti.org.pl/
Polskie Towarzystwo Prawa Anty-dyskryminacyjnego - http://www.ptpa.org.pl/
Tolerancja - http://www.tolerancja.pl/
PRO HUMANUM - http://prohumanum.org/

Każda ze wskazanych stron internetowych wymienionych organizacji zawiera treści związane z realizowanymi przez nas zagadnieniami dotyczącymi edukacji globalnej. Odnoszą się one do takich obszarów, jak: przeciwdziałanie uprzedzeniom i dyskryminacji, problematyka równości, tolerancji oraz dialogu międzykulturowego.

Literatura:
• Białopiotrowicz-Buczko E., Baryła W. Stereotypy i uprzedzenia w środowisku wojskowo-cywilnym Marynarki Wojennej RP. Colloquium Wydziału Nauk Humanistycznych i Społecznych Akademii MarynarkiWojennej, 2/2013. On- line. Dostęp 7 listopada 2013. http://publikacjeonline.wnhis.iq.pl/numery/X/EB.pdf
• Ćwiczenia z podręcznika Antydyskryminacja na co dzień. Red. I. Czerniejewska. Stowarzyszenie „Jeden Świat”. Poznań 2011.
• Czym jest pomoc społeczna. On line. Dostęp 7 listopada 2013. http://www.wierzchoslawice.pl/redwag/content/view/97/60/
• Edukacja międzykulturowa. Poradnik dla nauczyciela. Red. A. Klimowicz. CODN. Warszawa 2004.
• Grzegorzewska M. Pedagogika specjalna. Skrypt wykładów w Państwowym Instytucie Pedagogiki Specjalnej. Państwowy Instytut Głuchoniemych i Ociemniałych. Warszawa 1959.
• Hundsdorff-Dymecka E., Janicka A. Uczeń zagrożony niedostosowaniem społecznym. Z doświadczeń zespołu orzekającego Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej nr 17 w Warszawie. On line. Dostęp 5 listopada 2013. http://www.ore.edu.pl/strona-ore/index.php?option=com_phocadownload&view=category&id=157:narada-robocza-dyrektorw-mos-i-ppp&Itemid=1165
• Języki Świata. Materiały dydaktyczne do zajęć międzykulturowych. Red. I. Morżoł, K. Górak-Sosnowska.Stowarzyszenie ARABIA.pl, Polski Komitet ds. UNESCO. Warszawa 2008.
• Jóźko M. Stereotypy narodowe Polaków i Ukraińców. Lokalne Badania Społeczne. On line. Dostęp 7 listopada 2013. http://www.lokalnebadania.com/wp-content/uploads/2009/07/stereotypy-narodowe-polakow-i-ukraincow.pdf
• Kierunek Południe. Gdzie szukać źródeł. IGO. Warszawa 2011. On line. Dostęp 1 grudnia 2013. http://igo.org.pl/download/kierunek-poludnie.pdf
• Konopnicki J. Niedostosowanie społeczne. Państwowe Wydawnictwo Naukowe. Warszawa 1971.
• Lipkowski O. Pedagogika specjalna. Państwowe Wydawnictwo Naukowe. Warszawa 1977.
• Materiał dla prowadzącego: Debunking myths about the ”third world”. On line. Dostęp 1 grudnia 2013.http://www.gapminder.org/videos/hans-rosling-ted-2006-debunking-myths-about-the-third-worl/
• Ministerstwo Edukacji Narodowej. Edukacja skuteczna, przyjazna i nowoczesna. Jak organizować edukację uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi? Przewodnik. Ministerstwo Edukacji Narodowej. Warszawa 2010. On line. Dostęp 5 listopada. 2013. http://www.zespoldowna.info/media/2010/01/MEN2.pdf
• Ministerstwo Edukacji Narodowej. Podniesienie efektywności kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Ministerstwo Edukacji Narodowej. Warszawa 2010.
• Okoń W. Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej. Wydawnictwo Akademickie „Żak”. Warszawa 1998.
• Open Spaces for Dialogue and Enquiry (OSDE Methodology). On line. Dostęp 5 listopada 2013. www.osdemethodology.org.uk
• Płachta J. Metody pracy z dziećmi niedostosowanymi społecznie. 2005. On line. Dostęp 5 listopada 2013. www.eduforum.pl/modules/Publikacje/files/%5B050516%5D_Joanna_P_achta_-_Metody_pracy_z_dzie_mi_ni.doc
• Ratkowska-Widlarz L. Stereotypy w życiu społecznym (prezentacja). Wyższa Szkoła Pedagogiczna TWP w Warszawie. On line. Dostęp 7 listopada 2013. http://spolecznieodpowiedzialni.pl/files/file/mbljs59pk1cjap741mih5o6ztn8aip.pdf
• Rivers A.T. Kulturowy Savoir-vivre. Przewodnik dla osób o dobrych intencjach. Stowarzyszenie Kobiet Konsola. 2006. On line. Dostęp 5 listopada 2013. http://www.bezuprzedzen.org/doc/kulturowy_savoirvivre.pdf
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych.Dz. U. 2010 Nr 228, poz. 1490, § 1. On line. Dostęp 6 października 2013. http://bip.men.gov.pl/images/stories/TOMEK/1490.pdf
• Stereotyp etniczny. On line. Dostęp 7 listopada 2013. http://pl.wikipedia.org/wiki/Stereotyp_etniczny
• Strelau J., Doliński D. Psychologia, Podręcznik Akademicki. T. 2. GWP. Warszawa 2008.
• Taraszkiewicz M. Jak uczyć lepiej? Czyli refleksyjny praktyk w działaniu. CODN. Warszawa 1996.
• Trudności i zaburzenia w społecznym funkcjonowaniu człowieka. Psychologia. Badania i Aplikacje. T. 3.Red. J.M. Stanik. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego. Katowice 2000.
• Urban B. Pedagogika osób niedostosowanych społecznie. W: Pedagogika specjalna. Red. W. Dykcik. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza. Poznań 2001.
• Wójcik M. Efektywność specyficznych i niespecyficznych sposobów zmiany negatywnych stereotypów etnicznych (rozprawa doktorska). Uniwersytet Śląski. Katowice 2008. On line. Dostęp 7 listopada 2013.http://www.sbc.org.pl/Content/12743/doktorat2935.pdf
• Wybierz różnorodność. Promowanie postaw antydyskryminacyjnych w organizacji, szkole i miejscu pracy. Red. A. Kamińska. Stowarzyszenie Inicjatyw Niezależnych „Mikuszewo”. Mikuszewo 2007. On line. Dostęp 5 listopada. http://schoolgender.do.am/akcyi/akciay1.pdf
• Zakrzewska A. Kilka słów o stereotypach. W: Życie Kolorado, styczeń 2010. On line. Dostęp 7 listopada 2013. http://www.zycie-kolorado.com/sty27.pdf