Dostęp do energii elektrycznej – oczywistość czy jedno z kluczowych wyzwań XXI wieku?
 | Etap I (praca domowa) – Mój dzień bez prądu? |
Spróbujcie (idealnie, by w tej próbie uczestniczył również nauczyciel/ka, co da mu/jej dodatkowy materiał do komentowania wypowiedzi uczniów) wyobrazić sobie i poczuć, jak wyglądałby Wasz dzień, gdybyście urodzili się w kraju, w którym nie ma wystarczająco energii elektrycznej. Starajcie się nie korzystać w miarę możliwości z prądu. Zanotujcie, w jakich sytuacjach było Wam szczególnie trudno nie skorzystać z urządzeń zasilanych prądem. Kiedy nie było możliwości, by uniknąć skorzystania z dobrodziejstw elektryczności (zastanówcie się przy tej okazji, jak silnie nasze życie opiera się na przekonaniu, że energia elektryczna będzie dostępna zawsze)?
 | Etap II – Skutki niedoboru energii |
Podziel klasę na grupy dyskusyjne. Rozdaj uczniom tekst wprowadzający do problemu, a następnie poproś ich, by zastanowili się nad skutkami niedoboru energii elektrycznej. W dyskusji powinni zastosować zarówno perspektywę mikro (na jednej karcie papieru wypisują skutki dla konkretnego człowieka), jak i makro (na drugiej karcie notują następstwa dla gospodarki kraju). Następnie prezentują rezultaty pracy grupowej całej klasie. Podsumuj krótko wysłuchane prezentacje.
W trakcie podsumowania warto, by w uzupełnieniu do wypowiedzi uczniów nauczyciel nakreślił szerszy kontekst wpływu energii na życie mieszkańców i złożoność tego procesu – efekt łańcuchowy tego problemu w Tadżykistanie wyraża się między innymi w następujących zjawiskach:
A. W skali kraju
1. Nierównomierny rozwój w ciągu roku (zimą gospodarka znacząco wyhamowuje w związku z niższą podażą energii elektrycznej);
2. Pogłębianie się nierówności w rozwoju kraju (regiony wiejskie, które i tak są najbiedniejsze, konsumują tylko 9% energii przekazywanej konsumentom, podczas gdy na wsi mieszka 70% mieszkańców Tadżykistanu);
3. Degradacja lasów, wycinanych przez mieszkańców w celu ogrzania się zimą (ubóstwo powoduje, że ogrzewanie domowe opiera się na tradycyjnych piecach o niskiej efektywności energetycznej – ok.10-20%), co urasta do rozmiarów wielkiego problemu ekologicznego Tadżykistanu – w ciągu ostatnich 20 lat straty zasobów leśnych w regionach wiejskich wyniosły od 70 do 80%)
1.;
4. Trudności w funkcjonowaniu podstawowych instytucji kraju, związane z przerwami w dostawach prądu, np.:
• Szpitale - co prawda często funkcjonują spalinowe generatory prądu, jednak każda przerwa w dostawach zaburza pracę takiej instytucji;
• Szkoły – brak możliwości korzystania z internetu, który mógłby stanowić instrument wyrównywania szans edukacyjnych uczniów, a dla nauczycieli źródło materiałów do prowadzenia atrakcyjniejszych lekcji (z reguły szkołom pozostaje podręcznik, zeszyt i kreatywność nauczyciela);
5. Trudności w rozwoju gospodarczym – spowolnienie tempa rozwoju przemysłu, niski poziom inwestycji zagranicznych (wielu inwestorów rezygnuje z otwierania zakładów przemysłowych lub usługowych właśnie z powodu ryzyka braku energii).
B. Z perspektywy jednostki
1. Uciążliwości dnia codziennego – brak lodówki, pralki, dobrego oświetlenia, urządzeń ułatwiających prace codzienne (a co za tym idzie mniejsza ilość wolnego czasu);
2. Większe ryzyko chorób – brak ciepłej wody utrudnia zachowanie higieny (rzadsze kąpiele czy pranie); trudniejsze warunki funkcjonowania szpitali;
3. Mniejsze szanse edukacyjne – np. brak dostępu do komputerów, materiałów edukacyjnych w internecie, większe trudności w nauczeniu się języków obcych; trudniej zdobyć informacje o ciekawych kierunkach studiów, stypendiach czy innych możliwości;
4. Brak dostępu do zasobów kultury (telewizja, radio, internet).
Materiały do wykorzystania
1. Tekst wprowadzający wraz ze zdjęciami elektrowni wodnych.
2. Krótki film, ukazujący potencjał hydroenergetyczny Tadżykistanu
Komentarz
Europejczycy wyjeżdżający do niektórych krajów Azji czy Afryki często uważają , że panuje tam brud czy niski poziom higieny. Tymczasem widzą przed sobą (choć tego nie dostrzegają) racjonalne korzystanie z dostępnych zasobów. Nikt nie będzie mył samochodu, jeśli na danym terenie brakuje wody pitnej, czy nie ma myjni samochodowej z racji braku energii. Z tego samego powodu nie powstaną nowoczesne sterylne piekarnie czy mleczarnie, potrzebujące ogromnych ilości energii (co akurat wychodzi na dobre lokalnej kuchni, opartej na naturalnych recepturach i żywności wytwarzanej metodami organicznymi).
1 Źródło: http://www.undp.tj/files/reports/SE4ALL_TAJ_Rapid_Assessment_Final_Russian.pdf