Czemu ma służyć odpowiedzialna produkcja i konsumpcja?

Cele lekcji:
Po lekcji uczeń/uczennica:

• Dowie się, czym jest odpowiedzialna produkcja i konsumpcja. Zdobędzie pogłębioną wiedzę w zakresie problemów społecznych i ekologicznych związanych z produkcją żywności i energii.
  
• Zdobędzie umiejętność formułowania argumentów i dyskutowania.
  
• Nabędzie postawy odpowiedzialności za swój styl konsumpcji i jego skutki ekologiczne oraz społeczne.
  

Pytanie kluczowe: Czemu ma służyć odpowiedzialna produkcja i konsumpcja?

Metody i formy pracy: debata, praca grupowa

Materiały dydaktyczne: karty informacyjne dla uczestników debaty.

Przygotowanie lekcji
UWAGA: lekcja wymaga, aby z ok. tygodniowym wyprzedzeniem zaangażować 4 uczniów i uczennic do przygotowania się do debaty pt. „Światowe trendy w produkcji i konsumpcji: czego oczekujemy?”. Podziel ich na dwie dwuosobowe drużyny - jedna z drużyn prezentować będzie perspektywę praw człowieka, a druga perspektywę ochrony środowiska. Aby uzyskać efekt konfrontacji perspektyw omów zadanie z każdą drużyną osobno. W debacie poruszone będą dwa zagadnienia:

• Globalna produkcja i konsumpcja żywności
  
• Globalna produkcja i konsumpcja energii
  

Dla każdego zagadnienia drużyna powinna przygotować krótką (ok. półtorej minuty) wypowiedź wprowadzającą. Informacje o tym, jak przygotować się do debaty, zawarte są na kartach informacyjnych załączonych do scenariusza. Wydrukuj każdą kartę dwukrotnie i rozdaj je odpowiednim drużynom. Upewnij się, że uczniowie i uczennice zrozumieli swoje zadanie.

Przebieg lekcji

I. Tuż przed lekcją
Zapisz na tablicy lub flipcharcie następujące pytania:

• które argumenty były najbardziej przekonujące?
  
• czy są jakieś fakty i argumenty, które nie zostały przedstawione w debacie?
  
• gdzie tkwią kluczowe różnice między przedstawionymi punktami widzenia?
  
• jak można pogodzić te dwa punkty widzenia?
  

II. Wprowadzenie (4 min.)

• Zapowiedz uczniom i uczennicom, że ta lekcja dotyczyć będzie jednego z celów, jaki postawiły sobie państwa na szczycie ONZ w Nowym Jorku w 2015 r.: zapewnienie odpowiedzialnej produkcji i konsumpcji do 2030 r. Jest to dwunasty z 17 Celów Zrównoważonego Rozwoju. Zapowiedz, że podczas tej lekcji spróbujecie wspólnie dojść do tego, czym jest odpowiedzialna produkcja i konsumpcja.
  
• Zapowiedz, że w pierwszej części lekcji odbędzie się debata między dwiema drużynami pt.: „Światowe trendy w produkcji i konsumpcji: czego oczekujemy?”, które przedstawią dwa punkty widzenia na kwestię odpowiedzialnej produkcji i konsumpcji. Debata będzie miała dwie rundy po 8 minut. Przedstaw skład obydwu drużyn i zaproś je na środek sali, tak żeby wszyscy uczniowie i uczennice mogli wygodnie obserwować debatę.
  
• Zapowiedz też, że w drugiej części lekcji każdy będzie mógł zgłosić się do wypowiedzi i skomentować debatę. Zachęć ich przy tym, żeby komentarze odnosiły się do pytań zapisanych na tablicy. Jeśli masz taką możliwość, ustal nagrody za najciekawsze wypowiedzi np. w formie plusów za aktywność na lekcji.
  

III. Debata (2 x 8 min.)

• Rozpocznij pierwszą rundę debaty stawiając pytanie: Czego oczekujemy od globalnej produkcji i konsumpcji żywności w najbliższych piętnastu latach? Zaproś referentów lub referentki po kolei do wypowiedzi prowadzającej, przypominając aby wypowiedzi mieściły się w przewidzianym czasie. Po tym, jak każdy przedstawił swoje stanowisko, zaproś drużyny do dyskutowania. Po 8 minutach zakończ rundę.
  
• Jako moderator/moderatorka debaty możesz stymulować rozwój debaty m.in. następującymi pytaniami:
  
  • czy dany problem występuje w konkretnych rejonach geograficznych? (np. głód, marnowanie żywności)
    
  • czy rozwój technologii może rozwiązać ten problem? Jeśli tak, to jakiej technologie?
    
  • czy rządowe regulacje mogą rozwiązać ten problem? Jeśli tak, to jakie regulacje?
    
  • czy możliwe jest osiągnięcie obu celów jednocześnie? W jaki sposób?

IV. Komentarze uczniów i uczennic (15 min.)

• Zwróć się do pozostałej części klasy z prośbą o komentarze. Przypomnij, że komentarze powinny się odnosić do następujących pytań:
  
  • które argumenty były najbardziej przekonujące?
    
  • czy są jakieś fakty i argumenty, które nie zostały przedstawione w debacie?
    
  • gdzie tkwią kluczowe różnice między przedstawionymi punktami widzenia?
    
  • jak można pogodzić te dwa punkty widzenia?
• Możesz stymulować komentarze uczniów i uczennic takimi samymi pytaniami, jak w przypadku debaty.
  

V. Podsumowanie debaty I (10 min.)
Odnosząc się do wcześniejszych komentarzy uczniów i uczennic, w szczególności podkreślając to do czego sami doszli w debacie i komentarzach, podaj trzy zasady definiujące odpowiedzialną konsumpcję (w rozumieniu Programu Środowiskowego Narodów Zjednoczonych, UNEP):
1. Poprawianie jakości życia nie degradując środowiska i pozostawiając potrzebne zasoby dla przyszłych pokoleń
Zastanów się z uczniami przez chwilę, dlaczego przyszłe pokolenia zostały tutaj uwzględnione.
2. Uniezależnienie wzrostu gospodarczego od degradacji środowiska poprzez:

• Ograniczenie intensywności zużycia materiałów i energii w gospodarce
  Sprawdź, czy uczniowie rozumieją, co oznacza pojęcie efektywności (dlaczego to pojęcie? nie ma wyjaśnienia) (energetycznej, materiałowej).
  
• Ograniczenie emisji zanieczyszczeń, wytwarzanych ścieków i odpadów w gospodarce
  
• Promocja stylu konsumpcji, który wymaga stosunkowo mniejszych nakładów energii i materiałów
  Zapytaj uczniów, czy przychodzą im do głowy przykłady zmian w stylu konsumpcji, które ograniczyłyby globalne zużycie energii i materiałów (np. jazda na rowerze zamiast samochodem, ponowne wykorzystywanie tekstyliów, produkcja bardziej trwałych dóbr użytkowych.)
  

3. Myślenie w kategoriach cyklu życia produktu, czyli branie pod uwagę wpływu środowiskowego produktu na każdym etapie jego produkcji i konsumpcji

Zadanie domowe dla chętnych:
Czwarta zasada odpowiedzialnej produkcji i konsumpcji wg. UNEP to wystrzeganie się „efektu odbicia”. W krótkim tekście (ok 300 słów) wyjaśnij, czym jest „efekt odbicia” (ang. rebound effect).

Materiały pomocnicze: karty informacyjne dla uczestników i uczestniczek debaty - Drużyna A i Drużyna B.