Koniec z ubóstwem na świecie

Cele lekcji:
Po lekcji uczeń/uczennica:

• zrozumie, jakie są przyczyny i konsekwencje ubóstwa na świecie;
  
• wyjaśni, w jaki sposób Cele Zrównoważonego Rozwoju odpowiadają na wyzwanie globalne, jakim jest ubóstwo na świecie;
  
• pozna zalety i wady przykładowych rozwiązań dotyczących ograniczania i likwidacji ubóstwa na świecie.
  

Pytanie kluczowe: Dlaczego ubóstwo wciąż stanowi wyzwanie globalne?

Metody i formy pracy:

• Praca w parach, grupach, praca zbiorowa
  
• Pogadanka
  
• Dyskusja
  
• Analiza map i wykresów
  
• Prezentacja na forum
  

Materiały dydaktyczne:

• Wydrukowane materiały pomocnicze (mapy i wykresy w kolorze)
  
• Opcjonalnie: rzutnik lub tablica multimedialna do zaprezentowania map i wykresów
  
• Opcjonalnie: duży arkusz papieru (lub tablica)
  

Przebieg lekcji:

I. Wprowadzenie do zajęć:
1. Rozpocznij lekcję od zaproszenia młodzieży do krótkiej rozmowy (2 minuty) w parach wokół pytania: „Jakie, Waszym zdaniem, są największe wyzwania współczesnego świata?”. Zwróć uwagę, żeby każda osoba w parze zdążyła podzielić się swoimi przemyśleniami; w tym celu po upływie jednej minuty, powiedz, że minęła połowa czasu. Po zakończeniu aktywności poproś, by młodzież wymieniła wyzwania, jakie pojawiały się w rozmowach. Możesz zapisać je na tablicy lub dużym arkuszu papieru. (4 minuty).
2. Wyjaśnij, że ta krótka aktywność miała na celu wprowadzenie pojęcia Celów Zrównoważonego Rozwoju (CZR), a same zajęcia skoncentrują się na celu pierwszym, który brzmi „Wyeliminować ubóstwo we wszystkich jego formach na całym świecie”. Przedstaw cele zajęć oraz pytanie kluczowe. (1 minuta).
3. Jeśli młodzież miała już wcześniej okazję zapoznać się z pojęciem Celów Zrównoważonego Rozwoju, poproś chętne osoby o krótkie przypomnienie – ile ich jest; jakich zagadnień i wyzwań globalnych dotyczą; przez kogo zostały ustalone; w jakim czasie mają zostać osiągnięte, itp. Jeśli jest to temat nowy dla Twoich uczniów i uczennic, zrób krótkie wprowadzenie, nawiązując jednocześnie do Milenijnych Celów Rozwoju (MCR), obowiązujących do 2015 roku oraz do kwestii praw człowieka i praw kobiet (zwróć uwagę na wymiar ubóstwa w kontekście płci). W celu wizualizacji możesz zaprezentować młodzieży plansze przedstawiające ikony poszczególnych celów, zarówno MCR, jak i CZR. (5 minut).
Komentarz metodyczny
W przygotowaniu do tej części zajęć pomogą Ci następujące materiały:
Wprowadzenie do Agendy na Rzecz Zrównoważonego Rozwoju 2030 i Celów Zrównoważonego Rozwoju znajduje się na stronie Ośrodka Informacji ONZ w Warszawie.
Założenia Milenijnych Celów Rozwoju (MCR) dostępne są na portalu programu polskiej współpracy rozwojowej Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP; raporty dotyczące realizacji MCR znajdziecie na stronie Ośrodka Informacji ONZ w Warszawie.

II. Praca właściwa:
1. Poproś, aby pary połączyły się w czwórki i w ciągu 3 minut przedyskutowały, w jaki sposób rozumieją pojęcie ubóstwa: jakie są jego przejawy; jakich obszarów życia dotyczą. Zbierz odpowiedzi na forum i podsumuj, wyjaśniając krótko zależności między ubóstwem a możliwością zapewnienia podstawowych potrzeb, a także zaspokojenia aspiracji. Wspólnie zastanówcie się, jakie konsekwencje niesie za sobą ubóstwo – zarówno z perspektywy jednostkowej, jak i społecznej. (8 minut)
Komentarz metodyczny
Warto podkreślić, że ubóstwo ma wymiar także pozaekonomiczny – oznacza brak możliwości zaspokojenia podstawowych potrzeb – brak dostępu do wody, do żywności czy brak możliwości zachowania podstawowej higieny. Wiąże się także z brakiem dostępu do szeregu usług, edukacji czy opieki zdrowotnej. Przekłada się to na marginalizację i wykluczenie społeczne, utrudniając wyjście z tzw. „pętli ubóstwa”. Możesz odwołać się także do części „Fakty” zamieszczonej w materiale pomocniczym nr 1 (załącznik nr 1).

2. Zaproś młodzież do pracy w 5 kilkuosobowych grupach. Każdej grupie rozdaj skserowany materiał pomocniczy – po jednym na grupę (załącznik nr 2) – i wyjaśnij, że ich zadaniem jest przeanalizowanie zagadnienia ubóstwa na podstawie map i wykresów, zastanowienie się nad przyczynami takich statystyk, a następnie zaprezentowanie pozostałym grupom wyników analizy. Każda grupa ma 3 minuty na zapoznanie się z materiałem i przygotowanie do zaprezentowania go swoim rówieśnikom. (5 minut)
Komentarz metodyczny
Możesz także na wcześniejszej lekcji połączyć młodzież w grupy i rozdać jej materiały pomocnicze, żeby mogła się przygotować do tej części w domu.
Materiały powinny być wydrukowane w kolorze, żeby bez problemu można było odczytać dane z wykresów. Możesz również podać młodzieży linki bezpośrednio do strony, z której zaczerpnięte są materiały: www.ourworldindata.org (część z nich jest interaktywna). Podczas prezentacji grup możesz też wyświetlić mapy na rzutniku lub tablicy multimedialnej.

3. Grupy prezentują wnioski z analizy materiałów na forum – każda grupa ma maksymalnie 1 minutę. Podsumujcie tę część zajęć, zastanawiając się nad przyczynami ubóstwa na świecie. Możecie je pogrupować na czynniki wewnętrzne (na poziomie danego państwa, np. korupcja, brak sprawnie funkcjonującego wymiaru sprawiedliwości, konflikty etniczne, klęski żywiołowe lub niesprzyjające warunki klimatyczne) i zewnętrzne (na poziomie globalnym, np. związane z handlem międzynarodowym – wysokie cła importowe, z zadłużeniem zagranicznym, przeszłością kolonialną), a także zwrócić uwagę na wzajemne powiązania obu poziomów. W tej części zajęć odpowiedzcie na pytanie kluczowe zajęć: Dlaczego ubóstwo wciąż stanowi wyzwanie globalne? (10 minut)
Komentarz metodyczny
Zwróć uwagę młodzieży na to, że tak jak różne są definicje ubóstwa (w tym skrajnego ubóstwa), tak różne są metody jego pomiaru i przyjmuje się różne wartości. Dane Banku Światowego, wykorzystane w materiałach, na których uczniowie i uczennice pracowali, przyjmują kwotę 1,90 dolara amerykańskiego dziennie jako linię graniczną skrajnego ubóstwa. ONZ przyjmuje kwotę 1,25 dolara amerykańskiego dziennie za tę granicę. Warto pamiętać również o tym, że w krajach o wyższym wskaźniku rozwoju gospodarczego poziom granicy ubóstwa będzie wyższy w stosunku do krajów słabiej rozwiniętych gospodarczo.

4. Przejdźcie do kolejnego, ostatniego etapu zajęć poświęconego rozwiązaniom – jak osiągnąć pierwszy z Celów Zrównoważonego Rozwoju, czyli „Wyeliminowanie ubóstwa we wszystkich jego formach na całym świecie”? Zapisz na tablicy propozycje kilku rozwiązań i poproś młodzież, by ponownie w grupach czteroosobowych zastanowiła się nad ich zaletami i wadami i zaproponowała przynajmniej jedno rozwiązanie spoza listy, również analizując jego mocne i słabe strony. Podsumujcie wnioski na forum. Możesz również odnieść się do zadań postawionych w Celu 1. i poprosić młodzież o wskazanie tych rozwiązań lub ich elementów, na które każdy z nas może mieć wpływ. (10 minut)

Przykładowe rozwiązania:

• Opracowywanie i wdrażanie krajowych polityk na rzecz likwidacji ubóstwa
  
• Zmiana międzynarodowych regulacji handlowych
  
• Upowszechnianie udzielania mikropożyczek drobnym przedsiębiorcom i przedsiębiorczyniom
  
• Rozwijanie międzynarodowej współpracy na rzecz rozwoju (programów pomocowych)
  

III. Podsumowanie:
Poproś, by każda osoba zapisała sobie w zeszycie lub na małej karteczce, na jakie pytanie związane z kwestią ubóstwa chciałaby znaleźć odpowiedź. Zachęć do dalszych poszukiwań w ramach pracy domowej. (2 minuty)
Komentarz metodyczny:
Warto, aby scenariusze zawierały komentarze metodyczne dotyczące lekcji, bądź konkretnych metod wykorzystanych w czasie lekcji. Komentarz może być ogólny na końcu scenariusza, bądź w samej treści, dotyczący danego punktu, który uważasz, że powinien być skomentowany.

Zadanie domowe dla chętnych:

• Zaproponuj młodzieży obejrzenie filmiku lub debaty poleconych w materiałach pomocniczych i wynotowanie najciekawszych kwestii, którymi chciałaby się podzielić z pozostałymi osobami podczas kolejnych zajęć.
  
• Zaproś młodzież do zapoznania się z podstawowymi danymi z opracowania GUS (Głównego Urzędu Statystycznego) pt. „Zasięg ubóstwa ekonomicznego w Polsce w 2015 r.” i zastanowienia się, w jaki sposób pierwszy Cel Zrównoważonego Rozwoju można odnieść do kontekstu polskiego. Jakie wyzwania związane z ubóstwem stoją przed Polską? W jaki sposób Cel 1 na nie odpowiada?
  

IV. Materiały pomocnicze:

• Opis pierwszego z Celów Zrównoważonego Rozwoju. Zadania i fakty – w załączniku nr 1.
  
• Materiały pomocnicze dla młodzieży – mapy i wykresy dot. ubóstwa na podstawie publikacji Maxa Rosera: https://ourworldindata.org/world-poverty/ (wszystkie materiały są udostępnione na licencji CC BY-SA).
  

Dodatkowo można wykorzystać następujące materiały:

• Strona poświęcona Celom Zrównoważonego Rozwoju, na której znajdują się m.in. materiały edukacyjne w języku angielskim do omawiania z młodzieżą poszczególnych celów: http://worldslargestlesson.globalgoals.org/.
  
• Plakat dla młodzieży dotyczący Celu 1. pt. „What You Can Do!” („Co Ty możesz zrobić!).
  
• Filmik przygotowany przez ONZ pt. „Sustainable Development Goals Explained: No Poverty” (2:51; w języku angielskim z możliwością włączenia napisów po angielsku oraz tłumaczenia – niestety niedoskonałego – na język polski przez Google Translator > Ustawienia > Napisy).
  
• Nagranie debaty zorganizowanej przez OECD oraz organizację intelligence2, która odbyła się 5 grudnia 2013 roku w Londynie pt. „Can We Really End Poverty? A Debate on the Future of Development”.
  

Załączniki:
Załącznik nr 1: Opis celu pierwszego Celów Zrównoważonego Rozwoju. Zadania i fakty
Załącznik nr 2: Materiały pomocnicze dla młodzieży – mapy i wykresy dot. ubóstwa.pdf